Pierwszym egzamin gimnazjalny odbył się w Polsce w 2002 roku i od tego czasu, co roku trzecioklasiści uczestniczą w końcowym egzaminie. Przystąpienie do egzaminu stanowi jeden z warunków ukończenia szkoły gimnazjalnej. Ale istnieją wyjątkowe sytuacje, gdy uczniowie zwolnieni są z obowiązku przystąpienia do egzaminu gimnazjalnego. To przede wszystkim laureaci olimpiad przedmiotowych oraz laureaci konkursów o zasięgu minimalnie wojewódzkim z zakresu obejmującego jeden przedmiot z grupy przedmiotów objętych egzaminem. Laureaci mają prawo do nieprzystąpienia do określonej części egzaminu gimnazjalnego. W tej sytuacji, zwolniony uczeń otrzymuje maksymalną ilość możliwych punktów z danej części egzaminu.
Dyrektor Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej powołuje egzaminatorów odpowiedzialnych za sprawdzenie poprawności egzaminu. Każdy arkusz testowy jest kodowany, zaś uczniowie otrzymują wynik około 1,5 miesiąca po przeprowadzeniu egzaminu. Co ciekawe, każdy uczeń, bez względu na wynik zdaje egzamin, pod warunkiem, że zdający stawi się na egzaminie. W przypadku, gdy uczeń nie odpowie na żadne pytane, lub każda odpowiedź jest błędna to otrzymuje 0% punktów. I z takim wynikiem ma możliwość wzięcia udziału w rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych.
Choć każdy, kto stawi się na egzaminie uzyskuje pozytywny wynik, to jednak wiele gimnazjalistów obawia się egzaminu, szczególnie części matematycznej.