Boże Ciało w Niemczech 2022

Dla Niemców Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa to ważne święto, z długimi tradycjami. W Germanii obchodzone było jeszcze przed oficjalnym wprowadzeniem go do Kościoła przez papieża. Nabożeństwa kościelne, uroczyste procesje, przystrojone kwiatami ulice to obrazki doskonale znane z naszego „podwórka”. To co jednak wyróżnia Fronleichnam, czyli niemieckie Boże Ciało, to procesje wodne.


Historia Bożego Ciała

Boże Ciało to radosne i dziękczynne święto, w którym katolicy wspominają Ostatnią Wieczerzę i Przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa. Jego historia sięga XIII wieku. Osobą, która przyczyniła się do uchwalenia święta była Julianna z Mont Cornillon. W 1222 roku została przeoryszą klasztoru w Mont Cornillon. Tam od szesnastego roku życia doznawała wizji mistycznych w trakcie adoracji Najświętszego Sakramentu i rozważań nad tekstem Pisma Świętego. Jezus przykazał jej, aby dołożyła wszelkich starań w celu ustanowienia święta ku czci Ciała i Krwi.

Julianna swoje wizje ujawniła w 1230 roku, ułożyła także oficjum na uroczystości Bożego Ciała, któremu ostateczny kształt nadał Tomasz z Akwinu. Odbiło się to szerokim echem wśród duchownych i teologów z całej Europy, efektem czego było ustanowienie Uroczystości Najświętszego Ciała Chrystusa. Pierwsze obchody Bożego Ciała odbyły się w Fosses w 1246 roku, zorganizował je biskup Robert z Thourotte.

Uroczystość ta bardzo szybko została przeniesiona na grunt niemiecki. Nasi sąsiedzi świętowali już w 1252 roku, czyli jeszcze zanim papież Urban IV wydał bullę Transiturus (miało to miejsce w 1264 roku) ustanawiającą uroczystość dla całego Kościoła. Bulla nie zdążyła jednak wejść w życie, bowiem w tym samym roku Urban IV zmarł. Na oficjalne ogłoszenie święta trzeba było poczekać ponad 50 lat, kiedy papież Jan XXII umieścił powyższą bullę w Klementynach (1317) i wprowadził do kalendarza liturgicznego Święto Najświętszego Ciała Chrystusa (stąd potoczna nazwa Boże Ciało).


Znaczenie święta

Uroczystości Bożego Ciała to przede wszystkim publiczne wyznanie wiary w obecność Chrystusa w Najświętszym Sakramencie, który wychodzi na ulice do ludzi i jest obecny nie tylko w kościele. Jest to również błogosławieństwo dla wszystkich przejawów codziennego życia. Obchody uroczystości wiążą się więc z nabożeństwem oraz procesją z Najświętszym Sakramentem po ulicach parafii. Sakrament składa się z chleba lub opłatków, które są uważane za ciało Jezusa. Eucharystia jest celebracją ostatniego posiłku, jaki Zbawiciel podzielił się ze swoimi uczniami.

Procesje odbywają się do czterech ołtarzy symbolizujących cztery Ewangelie, które są przy nich czytane a także cztery żywioły i cztery strony świata, czyli doskonałość i panowanie Chrystusa nad całym światem. Ołtarze stawiane są w taki sposób, by wyznaczały rogi kwadratu albo obwód koła. Obydwie figury symbolizują doskonałość, zgodnie z czym każdy wierny powinien do niej dążyć.


Fronleichnam w Niemczech

W Niemczech święto Bożego Ciała obchodzone jest w drugi czwartek po Zielonych Świątkach. Nazwa Fronleichnam oznacza Ciało Pańskie w starym języku niemieckim. W Badenii -Wirtembergii, Bawarii, Hesji, Północnej Nadrenii - Westfalii, Nadrenii - Palatynacie, Kraju Saary, Saksonii i Turyngii Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa jest dniem wolnym od pracy.

Niemcy mają długie tradycje jeśli chodzi o Boże Ciało. To właśnie w Kolonii w latach 1265-75 odbywały się pierwsze procesje, w których niesiono krzyż z Najświętszym Sakramentem. W epoce nazistowskiej obchody Fronleichnam miały nie tylko wymiar religijny, ale i polityczny, jako forma biernego oporu przeciwko świeckim władzom państwowym. Współcześnie święto wygląda podobnie jak w Polsce. Ważnym punktem obchodów Fronleichnam są nabożeństwa, ale punkt kulminacyjny stanowią oczywiście procesje do stacji procesyjnych, gdzie znajdują się ołtarze.

W uroczystym pochodzie ze śpiewem uczestniczą duchowni jak i wierni. Ludzie, którzy biorą udział w procesjach często poubierani są w regionalne stroje. Ulice i ołtarze stacji przystrojone są flagami procesyjnymi, obrazami, ornamentami oraz kwiatami i gałązkami. Podobnie jak u nas, wierni zrywają przy każdej stacji gałązki albo kwiaty, które zgodnie z dawną tradycją mają moc ochronną.

Kilka słów trzeba poświęcić właśnie kwiatom, bowiem dekoracje nazywane dywanami kwiatowymi są jednym z najważniejszych elementów obchodów święta w Niemczech. Trzy lub cztery dni przed Bożym Ciałem ochotnicy zbierają do koszy setki tysięcy kwiatów, które następnie przechowywane są w chłodnych piwnicach. Kontury ozdobnych obrazów rysuje się na papierze do pakowania, a następnie wkleja płatki w malownicze motywy i wzory religijne. Około czwartej rano kilkanaście osób rozpoczyna wykładanie różnych części dywanu kwiatowego. Szczególnie w tym aspekcie oryginalnie jest w Hüfingen, Mühlenbach, Hirrlingen czy Wurmlingen koło Herrenbergu, gdzie dywany kwiatowe zdobią trasę procesji na długości 100 metrów.

To co wyróżnia obchody święta w tym kraju to procesja wodna na rzecze Ren, ale jest także kilka innych znaczących i ciekawych zwyczajów, jak choćby salwy z armat w Fritzlar.


- Muelheimer Gottestracht

Jedna z najsławniejszych i najstarszych procesji ma miejsce na rzecze Ren w dzielnicy Kolonii - Mülheim. Muelheimer Gottestracht czyli Muelheimerska Szata Boża po raz pierwszy odbyła się w 1435 roku. Po Mszy Pontyfikalnej i procesji w centrum miasta, wszystko przenosi się na jedną z najdłuższych rzek w Europie. Procesje prowadzi tzw statek sakramentalny, który eskortują inne okręty. W tym czasie Ren jest zamknięty dla żeglugi śródlądowej.

Według jednej z legend, historia procesji pochodzi od nieudanej próby kradzieży cennych przedmiotów sakralnych z kościoła św. Klemensa. Złodziej próbował uciekać na statku przez Ren, ale niewidzialna siła sprawiła, że rozbił się. Nazajutrz niedoszłe łupy złodzieja wróciły do kościoła. Na pamiątkę tego cudu ustanowiono procesję, która do dziś jest wizytówką Fronleichnam w Niemczech.

Inna wodna procesja ma miejsce w Seehausen am Staffelsee w Bawarii. Łodzie płyną jeziorem Staffel na wyspę Wörth, która jest tam największą i jedyną na stałe zamieszkałą wyspą. Ta tradycja sięga 1936 roku.

- Katzenkopp-Schießen

Ciekawa forma obchodów Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa ma miejsce w północnej Hesji we Fritzlar. Tam Fronleichnam jest obchodzone wyjątkowo hucznie. Dzień wcześniej, a więc w środowy wieczór o godzinie 20.00 odpalane są salwy z zabytkowych armat. Pierwsza salwa tradycyjnie zostaje wystrzelona przez członka gildii strzelców, druga przez proboszcza, trzecia przez gościa wyznaczonego przez proboszcza. W czwartek po tym jak dzwony w tamtejszej katedrze umilkną, ponownie rozpoczynają się saluty z armat. Te czynności są powtarzane jeszcze wiele razy, m. in. przy każdym ołtarzu. Zwyczaj ten nazywany jest Katzenkopp-Schießen.

- Garmisch-Partenkirchen

Ciekawie wyglądają również obchody w Garmisch-Partenkirchen w Bawarii. W tym leżącym u podnóża Alp znanym ośrodku narciarskim całe rodziny ubrane w tradycyjne bawarskie stroje gromadzą się na cmentarzu tuż po godzinie 8.00. Niosąc wysadzane klejnotami figury Matki Boskiej i świętych, przy akompaniamencie odgłosów dzwonów kościelnych i rogów myśliwskich, parafianie przechodzą przez wioskę, po czym udają się do kościoła na służbę komunii.

- Bamberg

Dużym zainteresowaniem cieszy się także procesja w Bambergu. To miejsce, którego starówka została wpisana przez UNESCO na listę światowego dziedzictwa kulturowego. Bamberg ma długą historię, dawniej zasłynęło choćby pogromem czarownic. Dziś wyróżnia się procesją z okazji Bożego Ciała, w której udział bierze kilka tysięcy ludzi, w tym ponad 80 stowarzyszeń, bractw, wspólnot religijnych, organizacji kościelnych i parafii Bamberg oraz jeźdźcy na koniach. To właśnie w Bambergu w archikatedrze św. Piotra i św. Jerzego znajduje się pierwszy od czasów antycznych posąg konny, tzw. Jeździec bamberski.


Katolicy a protestanci

Niemcy to kraj podzielony pod względem religii. Chrześcijaństwo jest najpowszechniejszym wyznaniem, ale widać wyraźny podział na odłam protestantów i katolików. Ci pierwsi mają swoje Święto Reformacji - dla nich to dzień, w którym mogą podkreślić protestanckie korzenie. Adekwatnie jest z katolikami - Boże Ciało to okazja, by kultywować własne zwyczaje. I choć Marcin Luter wspominał, że Boże Ciało to najbardziej szkodliwe ze wszystkich świąt, przedstawiciele obu odłamów chrześcijaństwa żyją ze sobą we względnej zgodzie. Bez porównania np. z katolikami i protestantami z Irlandii Północnej, którzy święto Orangemen's Day wykorzystywali zazwyczaj do walki ze sobą.