Czwartek

Czwartek będzie za 5 dni, 26 grudnia 2024 r.

Polska nazwa oraz w innych językach słowiańskich pochodzi od liczby cztery. Według normy ISO-860, stosowanej w wielu państwach, czwartek jest czwartym dniem tygodnia. Przykłady to: bułgarskie „четвъртък", czeskie „čtvrtek”, rosyjskie „четверг” („czetwierg”), serbskie i chorwackie „četvrtak”, słowackie „štvrtok”, słoweńskie „četrtek”, macedońskie „четврток", ukraińskie „четвер ". Węgrzy używają słowa „csütörtök". W wymarłym języku słowiańskim czwartek określany był jako „perundan”, od Peruna, który był słowiańskim odpowiednikiem Thora.

Etymologia, która łączy czwartek z liczbą cztery obecna jest również w krajach bałtyckich (łotewski „ceturtdiena”, litewski „ketvirtadienis”) oraz z kontynentu azjatyckiego. W języku chińskim jest to „ī xīngqīsì" („czwarty słoneczny dzień").

Duża grupa państw używa nazwy czwartek w oparciu o język łaciński. Około II lub III wieku przypisano dni do konkretnych planet/bóstw. Czwartkiem opiekował się Jowisz. Był to bóg nieba, burzy i deszczu, najwyższy władca nieba i ziemi, ojciec wszystkich bogów. W Rzymie cieszył się więc wyjątkowym kultem, władcy i wodzowie starali się pozować na jego ludzkie ucieleśnienie. Utożsamiany jest z greckim Zeusem.

Łacińska nazwa „dies Iovis”, czyli „dzień Jowisza”, wpłynęła na nazewnictwo w takich językach jak np.: francuskie „judei”, hiszpańskie „jueves”, włoskie „giovedì”, rumuńskie „joi” . Znajduje to również odzwierciedlenie w walijskim „dydd Iau”.

W językach germańskich czwartek pochodzi od Thora, nordyckiego boga burzy i piorunów, sił witalnych. „Dzień Thora” występuje w języku duńskim, norweskim i szwedzkim („torsdag”), farerskim („hósdagur”/”tórsdagur”), fińskim („torstai”), niderlandzkim („donderdag”), niemieckim („Donnerstag”) oraz staroangielskim („Þunresdæg”) i współczesnym angielskim („Thursday”).

Portugalskie „quinta-feira” i greckie „Πέμπτη” wywodzą się natomiast od liczby pięć. W tradycji biblijnej – chrześcijańskiej i żydowskiej za pierwszy dzień tygodnia uznawana jest niedziela, czwartek jest dniem piątym.

Kolejne dni

Ciekawostki

W dawnej Polsce, przeważnie na Zamku Królewskim, w ten dzień odbywały się tzw. Obiady czwartkowe. Ta inicjatywa kulturalna była pomysłem Adama Czartoryskiego, a organizował ją król Stanisław August Poniatowski. Pierwsze spotkania intelektualistów polskich odbyły się w 1770 roku. Wzorowane były na paryskich salonach literackich, jednak w przeciwieństwie do nich, mogli uczęszczać na nie wyłącznie mężczyźni. Wśród gości byli m. in. Hugo Kołłątaj, Ignacy Krasicki, Adam Naruszewicz, Ignacy Potocki.

Czwartek miał dawniej duże znaczenie dla Estończyków. W ten dzień nie pracowali, tylko gromadzili się w świętym lesie, gdzie przy dźwiękach muzyki tańczyli i śpiewali do rana.

W Zjednoczonym Królestwie wszystkie wybory powszechne od 1935 roku przeprowadzane są w czwartek. Jest to tradycja, niewymuszona wymogiem prawa. Ponadto wybory lokalne odbywają się zwykle w pierwszy czwartek maja.

W Australii premiery większości filmów kinowych odbywają się w czwartki. Mieszkańcy tego państwa z pewnością wyczekują tego dnia również z innych powodów – w czwartek większość Australijczyków otrzymuje bowiem wynagrodzenie, tygodniowo lub co dwa tygodnie. W czwartki są też dużej otwarte sklepy i galerie handlowe, podobnie zresztą jest w Norwegi.

W niektórych liceach w Stanach Zjednoczonych w latach 50. i 60. popularne były plotki, że jeśli w czwartki ktoś ubiera się na zielono, to jest gejem.

Kartki z czwartkowej historii

- 4 lipca 1776 w Filadelfii podczas II Kongresu Kontynentalnego ogłoszono Deklarację niepodległości Stanów Zjednoczonych. Akt, którego jednym z autorów był Thomas Jefferson, dał trzynastu Koloniom brytyjskim w Ameryce Północnej wolności i niezależność od króla Wielkiej Brytanii, Jerzego III. Ten dokument nie tylko był aktem założycielskim USA, ale i stał się wzorem dla całego świata, jak powinien wyglądać nowoczesny rząd.

- W nocy z czwartku 9 listopada na piątek 10 listopada 1989 roku, po przeszło 28 latach istnienia, upadł Mur Berliński. Był to jeden z najbardziej znanych symboli zimnej wojny i podziału Niemiec.