Poniedziałek

Wczoraj, 18 marca 2024, był poniedziałek.

Gdyby zrobić ankietę na najbardziej nielubiany dzień tygodnia, poniedziałek byłby murowanym faworytem. Warto jednak poznać jego historię, zanim pochopnie go „osądzimy”.

W przypadku Polski nazwa poniedziałek wywodzi się z chrześcijaństwa i odnosi się bezpośrednio do określenia następnego dnia po niedzieli, czyli: poniedziałek - po niedzieli. Obowiązuje ona również w innych językach słowiańskich, w tym w: czeskim („pondělí”), rosyjskim („понедельник”, „poniedielnik”), serbskim i chorwackim („ponedjeljak”), bułgarskim („понеделник”, „ponedelnik”), słowackim („pondelok”), ukraińskim („понеділок”, „ponedilok”). Podobne znaczenie stosowane jest w Turcji, gdzie pazartesi oznacza „po niedzieli”.

W czasach pogańskich dni tygodnia wiązano z astrologią hellenistyczną, w związku z czym planety przypisywano do konkretnych dni. Poniedziałkiem opiekował się Księżyc, co ma swoje odbicie w wielu językach. Łacińskie „dies Lunae” („dzień Księżyca”) to hiszpańskie „lunes”, francuskie „lundi”, angielskie „Monday”, niemieckie „Montag”, holenderskie „maandag” czy szwedzkie i norweskie „måndag”. Poza kontynentem europejskim „księżycowy dzień” obowiązuje m. in. w Japonii.

Według normy ISO-8601, ustalonej przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, poniedziałek jest pierwszym dniem tygodnia. Do tej organizacji należy Polska oraz większość państw na świecie. Ta zasada jest więc powszechnie stosowana w kalendarzach i w biznesie międzynarodowym, choć w tradycji biblijnej – chrześcijańskiej i żydowskiej poniedziałek jest dniem drugim.

Kolejne dni

Ciekawostki

Poniedziałek powszechnie nie jest zbyt lubianym dniem. Najlepsze przykłady możemy znaleźć w kulturze. Kto bowiem nie zna polskiej kultowej komedii „Nie lubię poniedziałku”? Jej bohaterowie właśnie w ten dzień muszą walczyć z przeciwnościami losu. Kolejny przykład niechęci do poniedziałku można często usłyszeć w piosenkach, choćby w „Manic Monday” w wykonaniu The Bangles. Tekst do tego hitu napisał sam Prince. Kawałek opowiada o kobiecie, która budzi się w poniedziałek i żałuje, że niedziela i czas odpoczynku się skończył. Inny przebój, który mówi o niechęci do poniedziałku to „I Don't Like Mondays” w wykonaniu irlandzkiej grupy The Boomtown Rats. Warto też wspomnieć o leniwym kocie Garfieldzie, który poniedziałku wręcz nienawidzi. Przeczytać o tym można w opisie Dzień kota Garfielda.

Poniedziałek od dawna więc cieszy się złą sławą, dlatego nie dziwi, że uznano go za najbardziej depresyjny dzień w roku. Autorzy tej koncepcji wskazują na konkretny termin, jest nim trzeci poniedziałek stycznia, znany jako „Niebieski poniedziałek” („Blue Monday”). Składa się na to wiele powodów, które wyraża wzór matematyczny. Uwzględnia on takie czynniki jak krótki dzień, niskie nasłonecznienie, niedotrzymanie postanowień noworocznych czy długi po świętach Bożego Narodzenia. Nie warto jednak traktować na poważnie terminu „Blue Monday”, bowiem uznawany jest on za pseudonaukę i raczej żaden poważany naukowiec się pod nim nie podpisze.

Poniedziałki inne niż wszystkie

- Najbardziej podniosłym wydarzeniem przypadającym na poniedziałek jest drugi dzień Świąt Zmartwychwstania Pańskiego. Poniedziałek Wielkanocny jest oficjalnym świętem w wielu krajach, m. in. Francja, Niemcy, Kanada, Australia. W Polsce ma on wyjątkowy charakter, ze względu na śmigus-dyngus, czyli lany poniedziałek.

- W Grecji jednym z ważniejszych dni w roku jest czysty poniedziałek. To oficjalne święto, które rozpoczyna Wielki Post i symbolizuje oczyszczenie duchowe i fizyczne, które przygotowuje do Wielkanocy. Z okazji święta w całym kraju kultywowane są różne zwyczaje. Przede wszystkim trzeba wyczyścić dokładnie dom, popularne jest też puszczanie latawców, spędzanie czasu na świeżym powietrzu i jedzenie postnych potraw. Święto to jest dniem wolnym od pracy także na Cyprze.

- Cyber poniedziałek, czyli wielkie wyprzedaże po Święcie Dziękczynienia w Stanach Zjednoczonych. Termin został stworzony przez firmy marketingowe, aby zachęcić ludzi do robienia zakupów w Internecie. Jest on nawiązaniem do Czarnego Piątku.

- Plow Monday jest tradycyjnym początkiem angielskiego roku rolniczego. To zwykle pierwszy poniedziałek po 6 stycznia, a jego historia sięga końca XV wieku.


Karty z poniedziałkowej historii

- 26 października 1863 roku powstał Czerwony Krzyż. Ten międzynarodowy ruch humanitarny zrzesza obecnie około 97 milionów wolontariuszy. Jego celem jest ochrona ludzkiego zdrowia i życia, ponad wszelkimi podziałami.

- od 6 do 15 kwietnia 1896 roku w Atenach odbyły się Letnie Igrzyska Olimpijskie, oficjalnie znane jako Igrzyska I Olimpiady. Były to pierwsze igrzyska od czasów starożytnych (cesarz Teodozjusz I Wielki w 393 roku zakazał organizowania zawodów). Rywalizowano w dziewięciu dyscyplinach: gimnastyce, kolarstwie, lekkoatletyce, pływaniu, podnoszeniu ciężarów, strzelectwie, szermierce, tenisie i zapasach.

- 23 stycznia 1922 roku Frederick Grant Banting z uniwersytetu w Toronto i student medycyny Charles Herbert Best po raz pierwszy wstrzyknęli insulinę. Dzięki temu chory na cukrzycę 14 letni Leonard Thompson wybudził się ze śpiączki.

- 16 października 1978 roku świat obiegła sensacyjna wiadomość: Karol Wojtyła został nowym papieżem. Polak, który przyjął imię Jan Paweł II, był pierwszym od 455 lat zwierzchnikiem Kościoła katolickiego spoza Włoch.