Podwyższenie Krzyża Pańskiego 2023

Święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego, w Cerkwi nazywane Wozdwiżenije Kriesta Hospodnia, upamiętnia wspaniały czyn św. Heleny. Cesarzowa odnalazła relikwie Krzyża, na którym zginął Chrystus i ofiarowała go bazylice w Jerozolimie. Dla ortodoksyjnych chrześcijan to największa świętość, a nabożeństwa ku jego czci sięgają początków tej religii


Znalezienie Krzyża Pańskiego

Po zdjęciu ciała Jezusa, mordercy zakopali krzyże Zbawiciela oraz dwóch złodziei i zbudowali na Golgocie z polecenia cesarza Hadriana pogańską świątynię ku czci Wenery. Zgodnie z tradycją, tę cenną relikwie 13 lub 14 września 326 roku odnalazła św. Helena, matka cesarza Konstantyna I Wielkiego. To pierwszy cesarz w historii, który przyjął nauki Chrystusa. Konstantyn dowiedział się na Soborze w Nicei w 325 roku od biskupa Jerozolimy Makarego, gdzie znajdują się przysypane ziemią i gruzami relikwie. Gdy uczestnicy zorganizowanej przez Helenę wyprawy odkopali krzyże, nie wiedzieli który z nich jest prawdziwy. Zatrzymano więc procesję pogrzebową przechodzącą obok, a po dotknięciu jednym z nich umarły zmartwychwstał. Po tym poznano, że jest to prawdziwy Krzyż Chrystusa. Inna legenda związana ze sprawdzaniem jego autentyczności opowiada o kobiecie, która dzięki niemu odzyskała siły i została cudownie uzdrowiona.

Cesarzowa podzieliła relikwię na trzy części i przekazała je do głównych ośrodków chrześcijaństwa, by wierni mogli je podziwiać i oddawać im hołd: Rzymu i Konstantynopola i do bazyliki Grobu Świętego w Jerozolimie. Kiedy jednak 20 maja 614 roku król perski Chosrow II Parwiz zdobył święte miasto, zburzył bazylikę i zabrał ze sobą znalezisko św. Heleny. Odzyskał je czternaście lat później cesarz bizantyjski Herakliusz, który pokonał Persów. Jak wielka była to świętość, świadczy fakt, że władca osobiście wniósł Krzyż przez Bramę Złotą do Jerozolimy. Popularna legenda mówi o tym, że cesarz ubrany był w drogocenne szaty i nie mógł go udźwignąć. Dopiero biskup Jerozolimy Zachariasz poradził mu zdjąć strój, dzięki czemu Herakliusz boso wniósł Krzyż Pański do bazyliki.


Historia i zwyczaje Podwyższenia Krzyża Pańskiego

W celu uczczenia odnalezienia cennej relikwii ustanowiono święto, przypadające w drugim dniu Wielkanocy. Od roku 335 przeniesiono je jednak na 14 września. W cerkwi, która posługuje się kalendarzem juliańskim, jest to obecnie 25 września.

W bizantyjskim obrządku liturgicznym święto Podwyższenia Krzyża Pańskiego upamiętnia zarówno odkrycie prawdziwego Krzyża w 326 roku, jak i jego odzyskanie od Persów w 628 roku. Jest jednym z dwunastu wielkich świąt w Kościele wschodnim, a 27 września wierni powinni powstrzymać się od jedzenia mięsa, produktów mlecznych i ryb.

Podwyższenie Krzyża Pańskiego ma jeden dzień przedświąteczny i osiem poświątecznych. W sobotę i niedzielę przed i po 27 września w Boskiej Liturgii odczytuje się specjalny List i Ewangelię o Krzyżu.

We wigilię święta celebrans odprawia nabożeństwo całonocnego czuwania z litiją. Najbardziej charakterystycznym momentem święta jest obrzęd wyniesienia krzyża na środek cerkwi oraz jego podwyższenia. Kapłan w pełnym komplecie szat liturgicznych bierze z ołtarza ozdobiony kwiatami krzyż, kładzie go na głowę i wynosi na środek cerkwi. Celebrans stojąc na podwyższeniu na środku cerkwi kreśli znak krzyża na cztery strony świata. Następnie wierni śpiewają, a później wspólnie z duchownym składają przed nim pokłon.

Tropar święta Wozdwiżenije Kriesta Hospodnia brzmi „Zbaw Panie lud Twój i błogosław Twemu dziedzictwu, ludzi wyznających prawdziwą wiarę darz zwycięstwem nad przeciwnościami i Krzyżem Twoim obroń Twoją społeczność”.

Krzyż dla członków Kościoła wschodniego ma bardzo duże znaczenie. Każdy prawosławny chrześcijanin nosi na sobie krzyż, który otrzymuje przy chrzcie. Wyznawcy obrządku bizantyjskiego uznają kilka rodzajów krzyża, m. in. cztero ramienny, sześcioramienny, najbardziej rozpowszechniony jest jednak krzyż ośmioramienny. W Cerkwi przepędza demony, jest źródłem uzdrowień, a wierzący przez krzyż otrzymują łaskę.