Święto Dziękczynienia 2024

Święto Dziękczynienia (Dzień Dziękczynienia) to jedno z najbardziej charakterystycznych amerykańskich świąt, nierozerwalnie kojarzone z jedzeniem indyka. Nie bez powodu – w czwarty czwartek listopada tego ptaka ułaskawia sam prezydent USA. Thanksgiving Day ma jednak także inne ciekawe zwyczaje – o tym w tekście.


Historia dziękczynienia

Gdzie odbyło się pierwsze amerykańskie dziękczynienie? To ciekawe pytanie, na które nawet sami obywatele USA nie do końca znają odpowiedź. Pierwsze poświadczona uczta miała miejsce 8 września 1565 roku w St. Augustine na Florydzie. W Stanach Zjednoczonych powszechnie jednak uważa się, że pierwszy dziękczynienie świętowano w kolonii Plymouth w 1621 roku. Dokładna data jest nieznana, ale szacuje się, że wydarzenie miało miejsce między 21 września a 11 listopada.

Cała historia wiąże się z pielgrzymami, którzy uciekając przed prześladowaniem religijnym przypłynęli do Nowego Świata na pokładzie statku Mayflower (wierną replikę tego statku można zwiedzać w Plymouth w Nowej Anglii). Zanim jednak członkowie anglikańskiego Kościoła separatystycznego trafili do Ameryki Północnej, wcześniej zakotwiczyli w Holandii. Tam mogli w spokoju wyznawać swoją wiarę, ale rozczarowali się bezbożnym holenderskim sposobem życia. Dzięki londyńskiej kompanii handlowej sfinansowano im pielgrzymkę za ocean. Na pokładzie Mayflowera nie wszyscy byli separatystami, przynajmniej połowa załogi została wynajęta dla zabezpieczenia interesów firmy.

Pielgrzymi z Anglii przybyli na skałę Plymouth 11 grudnia 1620 roku i założyli tam kolonię. Ostra zima mocno dała się we znaki załodze, bowiem zginęło ponad 40 osób. Ci, którzy przetrwali, jesienią uczcili wraz z 91 Indianami z plemienia Wampanoagów obfite zbiory. To właśnie dzięki tubylcom, którym przewodził Massasoit, przetrwali pierwszy rok. W podzięce za oferowaną przyjaźń i żywność Massasoit i jego plemię zostali zaproszeni przez mieszkańców kolonii Plymouth na ucztę dziękczynną. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzony jest Dzień Dziękczynienia. Lider Wampanoagów i gubernator John Carver podpisali traktat, w którym zobowiązali się do przestrzegania swoich praw. Porozumienie uczcili, jakby inaczej, fajką pokoju.

Premierowy Thanksgiving Day w dużej mierze wzorowany był na angielskich obyczajach dożynkowych. Uczta trwała trzy dni, Indianie dostarczyli co najmniej pięć jeleni. W menu zabrakło sosu żurawinowego, ziemniaków, ciasta z dyni oraz indyków, zamiast których jedzono kaczki i gęsi. Dziś gospodynie w całej Ameryce przygotowują jedzenie dla swoich rodzin, ale warto wiedzieć, kto odpowiada za przygotowanie pierwszego dziękczynienia. Były to Eleanor Billington, Elizabeth Hopkins, Mary Brewster i Susanna White, wraz z młodymi córkami oraz pomocnikami.

Wzajemna integracja lokalnych Indian z przybyszami z Europy była możliwa dzięki Squanto z plemienia Patuxet, który znał język angielski, gdyż miał wcześniej kontakt z podróżnikami brytyjskimi.


Pierwsze obchody święta

Przez kolejne lata wiele pojedynczych kolonii i stanów, głównie na północnym wschodzie, kontynuowało tradycję obchodów jesienią Święta Dziękczynienia. Pierwsza krajowa proklamacja w tej sprawie została wydana przez Kongres Kontynentalny w 1777 roku z tymczasowej lokalizacji w Yorku w Pensylwanii, ponieważ Brytyjczycy zajęli stolicę w Filadelfii. George Washington, który był przywódcą sił rewolucyjnych w amerykańskiej wojnie o niepodległość, w tym samym roku ogłosił uroczystość ku czci zwycięstwa nad Brytyjczykami w Saratoga.

Proklamacja po kilku poprawkach ostatecznie została potwierdzona w 1789 roku. Dopiero jednak w 1863 roku, a więc w środku wojny domowej, Abraham Lincoln oficjalnie włączył Thanksgiving Day do świąt narodowych, wyznaczając na jego obchody ostatni czwartek listopada. Zrobił to pod wpływem serii artykułów i listów napisanych przez Sarah Hale. Prowadziła ona wieloletnią kampanię na rzecz stworzenia Święta Dziękczynienia w całym kraju. Uznano, że takie wydarzenie zjednoczy Stany Zjednoczone po krwawym konflikcie. Wcześniej jedynym świętem narodowym obchodzonym w USA były Urodziny Waszyngtona oraz Dzień Niepodległości.

W drugiej połowie XIX wieku tradycje dziękczynienia w Ameryce różniły się w zależności od regionu. Oprócz wieczerzy i nabożeństw w kościele, w Nowej Anglii organizowano loterie w której nagrodami były gęsi lub indyki. W niektórych stanach polowano z kolei na indyki i kurczaki.

Pod koniec XIX wieku w Massachusetts narodziła się tradycja meczów futbolowych, natomiast na początku XX wieku ludzie zaczęli chodzić na parady. Wiele z tych zwyczajów przetrwało do dziś.


Thanksgiving Day współcześnie

Obecnie wraz z Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem Thanksgiving Day jest za Atlantykiem częścią sezonu świątecznego. To co jest bardzo pozytywne, to fakt, że większość Amerykanów wspólnie celebruje wydarzenia z 1621 roku - bez względu na wyznanie, kolor skóry czy poglądy polityczne. Z jednym wyjątkiem - podobnie jak Dzień Kolumba , Dzień Indyka jest uważane przez niektórych rdzennych obywateli USA za „narodowy dzień żałoby", jako świętowanie kulturowego ludobójstwa i podboju przez kolonistów… To w Stanach Zjednoczonych odwieczny temat do dyskusji, który odżywa wraz ze zbliżającym się świętem.


- Przy stole

Wiele osób odwiedza rodzinne domy, nierzadko przejeżdżając setki kilometrów. Punktem kulminacyjnym w Święto Dziękczynienia jest oczywiście uroczysty obiad, na którym nie może zabraknąć indyka. Inne tradycyjne potrawy to sos żurawinowy, makaron z serem, zielona fasolka, brukselka, tłuczone ziemniaki, kukurydza, ciasto. W wielu domach przed posiłkiem odmawia się modlitwę.

Niektórzy spotykają się w restauracjach lub hotelach, które przygotowują specjalne oferty z okazji Thanks Giving Day. Amerykańskie organizacje charytatywne i kościoły pamiętają natomiast o potrzebujących i rozdają posiłki biednym oraz bezdomnym.

- Turkey Pardoning Ceremony

Dzień Dziękczynienia nazywany jest również Dniem Indyka. Trudno żeby było inaczej, skoro zdecydowana większość Amerykanów nie wyobraża sobie obiadu bez tego dania. W czwarty czwartek listopada w USA zjada się około 45 milionów Indyków. Można to przyrównać do karpia na polską wigilię. Raczej nie ma szans, by obrońcy praw zwierząt przeforsowali swój pomysł, by zastąpić główne danie substytutem indyka wykonanego z tofu. Trzeba jednak przyznać, że nie wszystkie indyki trafiają na stół – co roku para szczęściarzy jest ułaskawiana przez prezydenta Stanów Zjednoczonych. To zwyczaj, który ma długie tradycje - w 1863 roku prezydent Abraham Lincoln oszczędził indyka na prośbę syna Tada. Ptak nazwany imieniem Jack mógł dzięki temu dumnie chodzić po ogrodach Białego Domu.

John F. Kennedy był pierwszym prezydentem, który oświadczył, że oszczędził dostarczonego mu indyka (ogłosił, że nie zamierza jeść ptaka. Oficjalną tradycję datuje się jednak na 1989 rok, kiedy indyka ułaskawił George Bush – od tego czasu każdy zwierzchnik Stanów Zjednoczonych kontynuuje tę tradycję.

Indyk ma więc zacne miejsce w historii USA, Benjamin Franklin chciał go nawet uczynić godłem tego kraju. Inna ciekawostka - pierwszy posiłek Neila Armstronga i Buzza Aldrina na księżycu, to były resztki pieczonego indyka.


- Parady

Amerykanie uwielbiają parady – te odbywają się przy okazji każdego niemal znaczącego święta. Nie inaczej jest podczas Dnia Dziękczynienia. Kolorowe parady przechodzą ulicami największych miastach, takich jak Detroit, Chicago, St. Louis, Charlotte, Pittsburgh, El Paso, Houston, Filadelfia, czy Nowy Jork. Parada organizowana jest również w miejscu, gdzie narodziła się tradycja dziękczynienia, czyli Plymouth.

W Nowym Jorku, na Manhattanie słynna parada Macy’s Thanksgiving Day Parade odbywa się od 1924 roku. Sponsorem jest dom towarowy Macy’s. Trasa biegnie od Central Parku przez Piątą i Szóstą Aleję do siedziby domu przy Herald Square.

W wydarzeniu transmitowanym przez stację NBC biorą udział platformy z gigantycznym indykiem, ogromne balonowe postacie z kreskówek, książek i postacie historyczne, orkiestra, tancerze, cheerleaderki czy celebryci. Paradę kończy platforma ze św. mikołajem, co symbolizuje nadejście Świąt Bożego Narodzenia. Paradę uatrakcyjniają także występy gwiazd muzyki.

Najstarsza parada w Święto Dziękczynienia narodziła się jednak w Filadelfii. Zapoczątkowano ją w 1920 roku i co ciekawe, przez wiele lat była sponsorowana przez Gimbels, jednego z głównych konkurentów Macy'ego. Sklep zamknięto jednak w 1986 roku.

Rówieśniczką nowojorskiej imprezy jest parada w Detroit, jedna z największych w kraju. Poprzedza ją doroczny mecz futbolowy Detroit Lions. Warto właśnie wspomnieć o NFL, bo to ważna tradycja Dnia Indyka, zwłaszcza dla panów.


- Sport

Trudno wyobrazić sobie bardziej amerykańską dyscyplinę niż futbol amerykański. Tradycja rozgrywania spotkań sięga jeszcze XIX wieku. Praktycznie każdy poziom rozgrywek, od amatora i szkoły średniej do college'u i NFL gra w czwarty czwartek listopada. W święto odbywają się trzy mecze w najważniejszej lidze, dwie drużyny uczestniczą w nich tradycyjnie jako gospodarze – to Dallas Cowboys i wspomniane Detroit Lions.

W Dzień Indyka odbywają się jeszcze inne zawody sportowe, w tym gale wrestlingu – ten rodzaj widowiska sportowego jest za oceanem niezwykle popularny. W Święto Dziękczynienia organizowane są różne walki, w tym jedna z najważniejszych gal World Wrestling Federation - Survivor Series.

Warto wspomnieć jeszcze o Black Friday, który wypada dzień po Święcie Dziękczynienia. Sklepy organizują wtedy liczne promocje i wyprzedaże, a Amerykanie walczą ze sobą o jak najlepsze miejsce w kolejce. Do tego stopnia, że niektórzy rozbijają namioty i śpią w oczekiwaniu na otwarcie sklepu. Niektórzy więc de facto rezygnują z obchodów Thanks Giving Day.