Dzień św. Andrzeja w Szkocji 2024

Św. Andrzej jest patronem wielu narodów i miast, ale największym kultem cieszy się w Szkocji. W tym kraju dzień jego męczeńskiej śmierci, czyli 30 listopada, to uroczyste święto narodowe.

Św. Andrzej – Apostoł, który został patronem Szkocji

Św. Andrzej pochodził z żydowskiej rodziny rybackiej z Betsaidy nad Jeziorem Galilejskim, choć wraz z bratem św. Piotrem i jego teściową mieszkał w Kafarnaum. Jego nauczycielem był Jan Chrzciciel i to pod jego wpływem poszedł za Jezusem Chrystusem, gdy ten przyjmował chrzest w Jordanie. Uważany jest za jednego z najważniejszych apostołów, był obecny m. in. przy cudownym rozmnożeniu chleba, gdzie pełnił rolę pośrednika między Jezusem a poganami.

Po śmierci Zbawiciela na krzyżu, jego zmartwychwstaniu i zesłaniu Ducha Świętego na apostołów, przyszły patron Szkocji głosił Ewangelię na całym świecie. Zginął śmiercią męczeńską w Grecji, gdzie rozpięto go głową w dół na krzyżu w kształcie litery X. Krzyż ten nazywa się jego imieniem, i znajduje się na szkockiej fladze, znanej jako Saltire.

Jak relikwie św. Andrzeja znalazły się w Szkocji? Według legendy św. Regulus, mnich z Patras, miał sen, w którym anioł poradził mu, by ukrył niektóre kości. Dzięki temu wraz z innymi relikwiami nie zabrano ich do Konstantynopola. Wkrótce mnich miał kolejne widzenie, by przenieść rzepkę, kość ramienia, trzy palce i ząb w bezpieczne miejsce i wybudować dla nich świątynie. Św. Regulus popłynął na zachód i rozbił się na wybrzeżu Fife w Szkocji. Relikwie trafiły do nazwanego na cześć apostoła miasta St Andrew's, wybudowano tam klasztor. Inna z wersji mówi o tym, że relikwie zostały przywiezione do Wielkiej Brytanii przez biskupa Acca z Hexham, znanego kolekcjonera relikwii religijnych. Podczas reformacji relikwie zostały zniszczone, na szczęście dla Szkotów w 1870 roku Arcybiskup Amalfi podarował im fragment łopatki świętego, która od tego czasu przechowywana jest w katedrze św. Marii w Edynburgu.

Kult św. Andrzeja w Szkocji jest obecny od setek lat. Według jednej z legend w 832 roku Angus II miał poprowadzić Piktów i Szkotów do bitwy przeciwko Anglikom. Jego armia była mniejsza i skazywana na porażkę. Przywódca modlił się więc do św. Andrzeja o sukces i obiecał uczynić go patronem Szkocji, jeśli wygra. W dniu bitwy na niebie pojawiły się białe chmury tworzące kształt X. Ośmieliły one armię Angusa II i poprowadziły do zwycięstwa. Dotrzymał on słowa i uhonorował św. Andrzeja, choć oficjalnie uczeń Chrystusa patronem Szkocji został dopiero w 1320 roku, kiedy podpisano Deklarację z Arbroath, czyli ogłoszono niepodległość tego kraju.

Historia St. Andrew's Day

Pierwsze wzmianki o kulcie św. Andrzeja wskazują na czas panowania Malcolma III, czyli lata 1058-1093. Obchody polegały na składaniu rytualnej ofiary ze zwierząt, która była powiązana z celtyckim świętem na zakończenie lata - Samhain. Ofiara miała ochronić zwierzęta przed skutkami mroźnej zimy.

Bardziej cywilizowane i powszechne świętowanie na jego cześć datuje się na wiek XVIII. Co ciekawe, ta inicjatywa narodziła się w USA, w ten sposób szkoccy emigranci chcieli podtrzymać swoje korzenie. Najpierw grupa zamożnych ludzi założyła w 1729 roku w Południowej Karolinie „St. Andrew's Society of Charleston". Towarzystwo jest najstarszym szkockim społeczeństwem tego typu na świecie. Zasłynęli m. in. pomagając sierotom i wdowom w tym rejonie. W 1756 roku założono „St. Andrew's Society of the State of New York”, które jest z kolei najstarszą organizacją charytatywną zarejestrowaną w Nowym Jorku. Tak idea św. Andrzeja rozprzestrzeniła się w Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i na całym świecie, bowiem członkowie tych dwóch elitarnych organizacji podróżowali i osiedlali się w najodleglejszych zakątkach globu.

Projekt ustawy o uchwaleniu Dnia św. Andrzeja jako święta państwowego w Szkocji został po raz pierwszy wprowadzony jednak dopiero w 2003 roku. Dwa lata później szkocki parlament odrzucił go, uzasadniając że kolejny dzień wolny od pracy miałby negatywny wpływ na gospodarkę. Ustawa o święcie państwowym została jednak ostatecznie uchwalona, 15 stycznia 2007 roku otrzymała zgodę królowej Elżbiety II. W tym samym roku oficjalnie obchodzono pierwszy raz Dzień św. Andrzeja w Szkocji.

St. Andrew's Day to święto bankowe, więc większość szkół, firm, instytucji jest zamkniętych. Jeśli 30 listopada przypada na weekend, następny poniedziałek jest dniem wolnym od pracy. Tak jest tylko w Szkocji, w Anglii, Walii i Irlandii Północnej jest to normalny dzień roboczy. Na budynkach publicznych w Szkocji pojawia się narodowa flaga Saltire. W pozostałej części Zjednoczonego Królestwa powiewa brytyjska flaga Unii.

Obchody St. Andrew's Day w Szkocji

St. Andrew's Day jest jednym z najważniejszych wydarzeń w Szkocji. W największych miastach na głównych placach ustawiane są sceny, na których odbywają się koncerty i występy artystyczne. Na ulice wychodzą zespoły grające na dudach, a ich członkowie ubrani są w tradycyjny szkocki kilt w kratę tartan. Charakterystycznym elementem obchodów St. Andrew's Day w Szkocji jest Céilidh. To tradycyjny taniec, w którym pary tańczą w kółko lub w grupie. Jest on praktykowany zarówno na elitarnych balach, jak i na koncertach ulicznych.

W całym kraju odbywają się też pokazy sztucznych ogni, parady, targi z lokalną żywnością, czy wyrobami rzemieślniczymi. Popularne są także tzw. storytelling events, czyli spotkania, na których opowiadane są historie związane z patronem, historią kraju i różne legendy.

30 listopada na stołach królują ryby, bowiem św. Andrzej był rybakiem. Specjalnością jest zupa Cullen Skink gotowana na wędzonej rybie, pieczeń Rosemary z baraniny, czy deser Spiced Winter Fruit z ryżowym puddingiem. Święto św. Andrzeja to radosne wydarzenie, więc wielu Szkotów nie omieszka raczyć się w ten dzień whiskey.

W ramach St. Andrew's Day można też darmowo zwiedzić większość muzeów oraz narodowych zabytków, w tym zamek w Edynburgu.

Dzień św. Andrzeja jest celebrowany również w innych krajach, gdzie mieszkają szkoccy emigranci. Także Google nie zapomina o tym wydarzeniu i przygotowuje z tej okazji tradycyjną grafikę, tzw. doodle.