Boże Narodzenie w UK 2023

Boże Narodzenie w Wielkiej Brytanii czerpie tradycje z różnych źródeł, z jednej strony są to doskonale znane nam obyczaje jak kolędowanie, wręczanie prezentów czy ubieranie choinki, z drugiej wiele aspektów zostało odziedziczonych po pogańskich tradycjach Anglii, Walii, Szkocji i Irlandii. Ponadto przez lata na Wyspach Brytyjskich wykształciły się nowe obyczaje, jak choćby świąteczne przemówienie monarchy, rozpakowywanie z bliskimi crackersów czy noszenie charakterystycznych swetrów.


Christmas is coming

Coca- cola ma swoją kultową świąteczną reklamę, która jest sygnałem że gwiazdka jest już coraz bliżej. W Wielkiej Brytanii tę rolę pełni spot sieci handlowej John Lewis & Partners. To całkiem młoda tradycja, bowiem pierwszą reklamę świąteczną opublikowano w 2007 roku, ale już weszła do tradycji brytyjskiej kultury popularnej. Spot oznacza jedno, właśnie rozpoczęło się odliczanie do Bożego Narodzenia.

Świąteczny nastrój nasila się na Wyspach od początku grudnia. Nie chodzi tu jednak tylko o reklamy w telewizji, „Last Christmas” w radio, specjalne oferty sklepów i powszechne zakupowe szaleństwo, ale o tzw. Christmas parties. To świąteczne imprezy w firmach, szkołach czy po prostu w gronie znajomych. Im bliżej gwiazdki, tym coraz więcej osób kupuje świąteczne ozdoby i prezenty. Ulice miast przystrojone są lampkami i efektywnymi iluminacjami oraz choinkami. Na Trafalgar Square w Londynie co roku stoi drzewko, które jest prezentem od mieszkańców miasta Oslo w Norwegii. To podziękowanie dla Brytyjczyków za wsparcie tego kraju podczas II Wojny Światowej. Skandynawowie przysyłają choinkę od 1947 roku. Warto wspomnieć, że ceremonia oświetlenia drzew na placu Trafalgar Square odbywa się w pierwszy czwartek grudnia i jest wielkim wydarzeniem, które gromadzi tysiące ludzi.

Inna słynna brytyjska choinka stoi na Zamku w Windsorze. To tradycja zapoczątkowana przez Księcia Alberta von Sachsen-Coburg-Gotha, który podczas wizyty w 1839 roku obdarował choinką królową Wiktorię, swoją przyszłą żonę. Dziewięć lat później Illustrated London News zamieścił wizerunek rodziny królewskiej zebranej wokół drzewka i od tego czasu Brytyjczycy zaczęli ubierać na święta choinki.

W okresie przedświątecznym wiele centrów handlowych, parków rozrywki i dużych sklepów organizuje tzw. grotę Świętego Mikołaja, do której rodzice mogą zabrać swoje dziecko. Tam pociecha otrzymuje prezent i może zamienić kilka zdań z Mikołajem.


Boże Narodzenie w Wielkiej Brytanii

Wigilia to dla Polaków przeważnie najbardziej uroczysty dzień świąteczny, natomiast dla Brytyjczyków ma znacznie mniejsze znaczenie. 24 grudnia raczej nie zobaczymy całej rodziny dzielącej się opłatkiem, śpiewającej kolędy i obdarowującej się prezentami. Nie ma też mowy o stole zastawionym 12 potrawami. Anglicy, Szkoci czy Walijczycy chętnie natomiast spędzają ten dzień w pubie czy po prostu w gronie znajomych, traktując wigilię jako okazje do zabawy. Jedynie co można nazwać świątecznym zwyczajem tego dnia to wieszanie skarpet na kominkach, po to, by następnego dnia św. Mikołaj zostawił tam prezenty. W Zjednoczonym Królestwie najważniejszym dniem świątecznym jest Boże Narodzenie. W tym dniu jest czas na rodzinne uczty i rozdawanie prezentów. Każdy prezent otwierany jest ze szczególnym poważaniem, a największą radość sprawiają zwłaszcza te samodzielnie wykonane. Tradycję wręczania podarunków zapoczątkowała królowa Wiktoria.

- Świąteczne menu, czyli indyk i słodycze

Na brytyjskim świątecznym stole nie może zabraknąć kilku rzeczy, nie jest to jednak wcale zupa grzybowa czy karp, ale … słodycze. Najbardziej popularne są tzw. Christmas crackers, czyli kartonowe kolorowe rolki przypominające duży cukierek. Nazwa odnosi się do charakterystycznego dźwięku przy ich otwieraniu, a zwyczaj wymaga, by jednocześnie za oba końce pociągnęły dwie osoby. Crakcers często zawiera jakiś drobny, żartobliwy przedmiot. Zwyczaj ten narodził się w połowie XIX wieku, gdy cukiernik Tom Smith zaczął sprzedawać zapakowane w ten sposób cukierki i dołączać do nich karteczki z wierszami miłosnymi. W latach 30. XX wieku zamiast wierszy pojawiły się żarty i limeryki, a crackersy stały się tradycyjnym elementem obchodów Bożego Narodzenia w Wielkiej Brytanii.

Wśród innych słodkich świątecznych deserów jest też ciasto z bakaliami, polane marcepanem, które przygotowuje się już dwa miesiące przed gwiazdką oraz pudding. To rarytas dla amatorów mocniejszych trunków, gdyż nierzadko nasączony jest alkoholem. Świąteczny puddnig także robi się na długo przed Bożym Narodzeniem i zgodnie z tradycją powinien być wykonany z trzynastu składników, co odnosi się do Jezusa Chrystusa i dwunastu apostołów. Warto jeszcze wspomnieć o Mince pies – są to małe babeczki wypełnione słodką masą bakaliową.

Nie samymi słodyczami obywatele Zjednoczonego Królestwa żyją i oczywiście w Boże Narodzenie nie może zabraknąć potraw na ciepło. Jest to przede wszystkim nadziewany indyk, podawany z ziemniakami i warzywami. W przeciwieństwie do deserów nie przyrządza się go z wielodniowym wyprzedzeniem, ale jego przygotowanie jest dość czasochłonne i zajmuje kilka godzin. W ten sposób brytyjskie gospodynie tracą równie dużo czasu na zrobienie świątecznej kolacji co Polki. Chyba, że cała rodzina spotyka się w restauracji, co jest dość powszechne na Wyspach. Inne ciepłe dania, którymi zajadają się Brytyjczycy na gwiazdkę to kiełbasa z boczkiem, pieczona wołowina i gęś.

Jeśli chodzi o napitek, to Brytyjczycy w święta często raczą się swoją ulubioną herbatą, ale też i grzanym winem.

- Przemówienie monarchy
25 grudnia każdy patriota wysłuchuje świątecznego przesłania monarchy, zgodnie z tradycją zapoczątkowaną przez króla Jerzego V w 1932 roku. Wiadomość od wodza dla obywateli Imperium Brytyjskiego to jednak pomysł ojca-założyciela British Broadcasting Corporation (BBC), Johna Reitha. Początkowo, w 1922 roku król odmówił, stwierdzając, że radio kojarzone jest tylko z rozrywką. 10 lat później zmienił jednak zdanie.

W 1957 roku podczas telewizyjnego wystąpienia Elżbiety II wskutek zakłóceń niektórzy Brytyjczycy usłyszeli rozmowę amerykańskich policjantów zmieszaną z przemową królowej. Pojawiły się tam m. in. zwrot „Joe, wezmę szybką kawę". Dwa lata później postanowiono wcześniej nagrywać życzenia i przemowę, od tego czasu retransmisja ma miejsce o godzinie 15:00 w Boże Narodzenie.


Zwyczaje

Sporo zwyczajów bożonarodzeniowych opiera się na średniowiecznych rytuałach i wierzeniach. Początki tradycyjnej świątecznej uczty w Wielkiej Brytanii sięgają VI wieku. Przodkowie wyspiarzy tańczyli, śpiewali i odprawiali swoje rytuały a wiele z nich przetrwało i są kultywowane do dziś. „Przetrwało” to nieprzypadkowe określenie, bo przecież w 1647 roku angielski parlament uchwalił ustawę, zgodnie z którą Boże Narodzenie było nielegalne, a wszystkie uroczystości zostały zakazane przez purytańskiego przywódcę Olivera Cromwella. Zakaz został zniesiony w 1660 roku, kiedy Cromwell stracił władzę. Wtedy ponownie obowiązywała ustawa The Holy Days and Fasting Days Act z 1551 roku, która z kolei nakazywała każdemu obywatelowi uczestniczenie w nabożeństwie chrześcijańskim w dniu Bożego Narodzenia. Co ważne, aby dostać się do świątyni trzeba było iść pieszo. Choć postanowienia ustawy zostały uchylone, to jednak wielu Brytyjczyków traktuje je jakby nadal obowiązywały.

Jednym z przykładów starożytnych tradycji jest kolędowanie, zaczerpnięte od średniowiecznych bardów. Chodzili oni po zamkach i śpiewali, by w ten sposób zarobić na życie. We współczesnej Wielkiej Brytanii zamki zastąpiły domy, a datki Brytyjczyków idą na cele charytatywne. Sam zwyczaj kolędowania jest też bardzo powszechny w Zjednoczonym Królestwie.

Inna tradycja podpatrzona u przodków wiąże się z jemiołą. Druidzi, zamieszkujący Wielką Brytanię ponad 2000 lat temu, uważali ją za świętą roślinę – na przykład ludzie, którzy spotkali się pod nią nie powinni ze sobą walczyć. Dawniej Brytowie składali ją więc bogom w ofierze, a dziś mieszkańcy Wysp zawieszają jemiołę w domu lub na podwórku jako ozdobę, by chroniła przed złymi duchami. Dobry zwyczaj, rozpowszechniony także poza Zjednoczonym Królestwem, nakazuje by pocałować pod nią ukochaną osobę, jednak nie więcej razy niż jest owoców na jej liściach. Szkoci w wigilijną noc, która nazywana jest tam Sowans Night, mają swoją oryginalną tradycję, mianowicie palą gałęzie jarzębiny i tak zwany Yule Log, czyli „świąteczny pień”, Symbolizuje to pozbycie się wszystkich negatywnych uczuć oraz chroni dom przed psotami elfów.

Ważnym elementem świąt jest złożenie życzeń najbliższym, znajomym czy sąsiadom. W dzisiejszych czasach wysyłanie tradycyjnych kartek staje się coraz mniej powszechne, zastępują je smsy, e-maile czy życzenia na portalach społecznościowych. Brytyjczycy starają się jednak podtrzymywać tradycje, choćby z tego powodu, że jest to właśnie ich wynalazek. W 1843 roku Henry Cole zamówił u artysty Johna Calcotta kartkę, która przedstawiała rodzinę wznoszącą toast za nieobecnych przy świątecznym stole. Wkrótce zyskała dużą popularność i sprzedała się w tysiącach egzemplarzy.


Wydarzenia w święta

Brytyjczycy święta spędzają aktywnie. W całym kraju organizowane są lodowiska, gdzie pojeździć można całą rodziną czy paczką znajomych. W Londynie znajdują się na przykład przy tych najbardziej znanych punktach, jak choćby London Eye czy Tower of London.

Świąteczna pantomima to kolejna typowo brytyjska świąteczna atrakcja. Przedstawienia dla najczęściej na znanych baśniach, bajkach i piosenkach, a aktorzy chętnie angażują w nie publiczność. Wszystko to sprawia, że to świetna rozrywka zarówno dla najmłodszych jak i dorosłych.

Warto wspomnieć o akcji Christmas Jumper Day. Ta coroczna kampania charytatywna organizacji Save the Children zachęca ludzi do noszenia specyficznych świątecznych swetrów, tzw. Christmas jumper i przekazania darowizny. W Wielkiej Brytanii moda na te kolorowe i bajeczne swetry narodziła się w latach 80. XX wieku, po tym jak wielu prezenterów telewizyjnych czy gwiazd muzyki zaczęło je nosić w okresie świątecznym. Akcja Christmas Jumper Day jest szczególnie popularna w szkołach i firmach, a Brytyjczycy chętnie wspierają potrzebujących.

W całym Zjednoczonym Królestwie, w takich miastach jak Londyn, Edynburg, Cardiff, Glasgow, Manchester czy Belfast organizowane są targi bożonarodzeniowe oraz najróżniejsze festiwale. Na targach można kupić wiele ciekawych rzeczy a także wziąć udział w warsztatach rzemiosła itp.

Święta Bożego Narodzenia w Wielkiej Brytanii prezentują się bardzo interesująco, trzeba jednak pamiętać o bardzo ważnej rzeczy. To zaledwie jeden punkt widzenia, ten typowo brytyjski. Anglię, Szkocję, Walię i Irlandię zamieszkuje wielu przedstawicieli innych narodów, którzy kultywują obyczaje przywiezione ze swoich rodzinnych stron, jak choćby Polacy. Do tego w niektórych regionach Wielkiej Brytanii występują regionalne zwyczaje, co dodatkowo wpływa na koloryt brytyjskiej gwiazdki.