Pięćdziesiątnica 2025

Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów to wydarzenie uważane za początek Kościoła. W Cerkwi upamiętnia się je trzema dniami świątecznymi, a podczas głównego nabożeństwa wierni oraz duchowni po raz pierwszy od Wielkanocy klękają i oddają pokłony Bogu.

Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów

Zesłanie Ducha Świętego miało miejsce w pierwsze po zmartwychwstaniu Syna Bożego święto Pięćdziesiątnicy. Zgodnie z opisem zamieszczonym w Dziejach Apostolskich na zebranych w wieczerniku uczniów zstąpił Duch Święty, dzięki czemu zostali oni obdarzeni tzw. charyzmatami oraz zaczęli przemawiać w wielu językach. Stwórca powierzył im odpowiedzialne zadanie przekazywania nauk bożych na całym świecie i stworzenie wspólnoty wiernych.

Po wyjściu z wieczernika św. Piotr w imieniu wszystkich apostołów wystąpił jako Głowa Kościoła i przemówił do zgromadzonego tłumu. Przekonał niedowiarków, że dziwne dla nich słowa to nie efekt upojenia winem i ogłosił im Jezusa Chrystusa, w ten sposób nawrócił 3 tysiące ludzi. Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów uważane jest od tej pory za początek Kościoła, który rozpowszechnił się na całym świecie.

Przebieg święta w Kościele prawosławnym

Soszestwije Swiataho Ducha na Apostołow to ruchome święto ustanowione na pamiątkę zesłania Ducha Świętego. W Kościele wschodnim wchodzi w skład Dwunastu Wielkich Świąt i przypada zawsze pięćdziesiątego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim, stąd jego inna nazwa Pięćdziesiątnica. W Cerkwi używa się też takich określeń jak Siomucha i Trójca (w tym dniu Bóg objawił również tajemnicę świętej, nierozdzielnej Trójcy). Katolicy używają natomiast najczęściej nazwy Zielone Świątki.

W tradycji ortodoksyjnej kolory liturgiczne używane w dniu Pięćdziesiątnicy są zielone, ponieważ to kolor symbolizujący w liturgii prawosławnej Ducha Świętego. Soszestwije Swiataho Ducha na Apostołow w obrządku bizantyjskim trwa trzy dni.

W przeddzień święta podczas całonocnego czuwania wspomina się wydarzenie Zesłania Ducha, podkreśla się duchową przemianę apostołów i otrzymane przez nich dary.

W dniu święta, czyli w Niedzielę Trójcy odprawia się wieczernię z modlitwami do św. Bazylego Wielkiego podczas której kapłani i wierni klękają po raz pierwszy od święta Wielkanocy. Uczestnicy nabożeństwa kłaniają się Bogu dotykając czołem podłogi. Trzy modlitwy nazywane również „kolenoprekłonnymi” symbolizują kolejno: wyznanie grzechów i prośbę o miłosierdzie, prośbę o zesłanie Ducha Świętego oraz wstawiennictwo za zmarłych. W dniu tym także po raz pierwszy od Paschy czytana jest modlitwa do Ducha Świętego Cariu Niebiesnyj.

W drugim dnu poświątecznym najwięcej uwagi w Kościele prawosławnym poświęca się Duchowi Świętemu, m. in. dziękuje za bogate dary Ducha udzielane przez Cerkiew w sakramentach. Dzień określany jest w Cerkwi jako Poniedziałek Ducha Świętego.

Wtorek to po prostu Trzeci Dzień Trójcy. Nabożeństwo odczytywane w cerkwiach, do których uczęszczają ortodoksyjni chrześcijanie objaśnia dogmatyczną naukę Kościoła o Trójcy Świętej, której ikona wynoszona jest do nawy świątyni.

Troparion, czyli przewodni hymn święta jest następujący: „Błogosławiony jesteś Chryste, Boże nasz, któryś czynił mądrymi rybakami (apostołów) zsyłając im Ducha Świętego i przez Niego pomagając ułowić (nawrócić) cały świat. Chwała Tobie, miłujący ludzi”.

Zwyczaje

W Soszestwije Swiataho Ducha na Apostołow cerkwie dekoruje się zielenią i kwiatami, tak jak wieczernik, w którym na apostołów zstąpił Duch Święty. To także symbol odradzającej się wiosny oraz Cerkwi Chrystusowej, która mocą łaski Ducha Świętego rozkwitła i przyniosła obfity, duchowy plon. Ozdabianie świątyni kwiatami nawiązuje też do starotestamentowej tradycji przynoszenia przez wiernych do cerkwi pierwocin plonów. Jako, że Zesłanie Ducha Świętego na Apostołów jest świętem również Świętej Trójcy, rośliny w cerkwi przywodzą również na myśl dąb Mamre w cieniu którego Abraham przyjął Trójcę Świętą jako trzech wędrowców.

Krynoczka

Trzeci dzień Zesłania Ducha Świętego najbardziej uroczyście obchodzony jest w Krynoczce koło Hajnówki, w Puszczy Białowieskiej. W poniedziałek rozpoczyna się całonocne czuwanie, punktem kulminacyjnym jest nabożeństwo na drugi dzień. Prawosławni tłumnie przybywają do kultowego oraz cudownego dla nich miejsca z modlitwą oraz wiarą w uzdrowienie.

Według legend kult świętego źródła znany był już w XIII wieku, związany jest z mnichami uciekającymi przed tatarskim najazdem. To oni mieli ujrzeć wielką jasność wokół jednego z dębów. Na drzewie pojawiła się ikona, po czym obok wytrysnęło źródełko.

Pielgrzymi odwiedzający Krynoczkę zgodnie z tradycją przecierają chore miejsce chusteczką zwilżoną we wodzie ze źródełka, następnie zostawiają ją na ogrodzeniu z tyłu za studzienką. Ten rytuał jest symbolicznym przepędzeniem choroby. Niektórzy zabierają też wodę do domów, by podzielić się nią bliskimi, którzy nie mogli przyjechać na uroczystość.

Świąteczne uroczystości Zesłania Ducha Świętego w Krynoczce kończy procesja oraz Małe Poświęcenie Wody.