Poniedziałek Wielkanocny 2023

Poniedziałek Wielkanocny jest drugim dniem świąt Wielkanocy, w Polsce związany z tradycyjnym polewaniem wodą innych osób. Zwyczaj nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, które symbolizowały budzenie się przyrody do życia i co roku odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Źródło ludowych zwyczajów obchodzonych w Poniedziałek Wielkanocny jest związane z praktykami dawnych Słowian, wyrażających radość z nadejścia wiosny. Jednak śmigus i dyngus przez długi czas były odrębnymi obyczajami. Śmigus głównie polegał na symbolicznym biciu witkami wierzby lub palmami po nogach i oblewaniu się zimną wodą, co symbolizowało wiosenne oczyszczenie z brudu i chorób, a w późniejszym czasie także i z grzechu. Do śmigusa zostało dołączone dyngusowanie, umożliwiające wykupienie się pisankami od podwójnego lania. Po słowiańsku zwyczaj nazywał się włóczebny i polegał również na odwiedzaniu innych osób.

Do dziś zwyczaj kropienia wodą święconą pól w poniedziałkowy ranek praktykowany jest przez gospodarzy we wsiach na południu Polski. Lany poniedziałek nazywany jest śmigusem-dyngusem.

Ale co oznacza tan nazwa? Kiedyś dyngusem nazywano datek dawany przez gospodynie mężczyznom, odwiedzającym w Poniedziałek Wielkanocny sąsiednie domy, w których składali życzenia świąteczne i wygłaszali oracje oraz wiersze o męce Pańskiej, czy też komiczne parodie. W zamian za wystąpienia otrzymywali od gospodyń jajka, wędliny i pieczywo. Śmigus zaś to obyczaj polewania się wodą w Poniedziałek Wielkanocny. Chrześcijaństwo połączyło pogańskie korzenie zwyczaju z symboliką wody, a także tradycją upamiętniającą rozpędzenie wodą tłumu gromadzącego się w Poniedziałek Wielkanocny. Jednak przede wszystkim wodą oblewano młode dziewczęta, co stanowiło wyraz zainteresowania miejscowych kawalerów.

Ciekawą tradycją w tym Dniu było wychodzenie o świcie gospodarzy na pola, w celu pokropienia ziemi święconą wodą, przeżegnaniem się znakiem krzyża oraz wbiciem w grunt krzyżyka wykonanego z palm poświęconych w Niedzielę Palmową. Zabieg miał uchronić pole od nieurodzaju.

W niektórych regionach kraju zachowała się procesja konna, w której bierze udział również ksiądz. Po uroczystej mszy w intencji dobrych urodzajów orszak objeżdża pola, które kapłan poświęca. Do dziś w Krakowie zachował się Emaus, odpust przy klasztorze Norbertanek na Salwatorze.