Dzień Matki w Niemczech 2025

Dzień Matki we współcześnie znanej formie zapoczątkowali Amerykanie, ale Niemcy mają z nim osobną, całkiem ciekawą historię. Początkowo święto miało zapobiec wyludnianiu się kraju, ale wraz z rosnącą w siłę nazistowską ideologią Muttertag był dla Hitlera idealnym „narzędziem”, by stworzyć czystą aryjską rasę.


Pradawne zwyczaje

Tradycja zgodnie z którą otaczano kultem matki sięga czasów starożytnych. Grecy i Rzymianie otaczali kultem boginie, które były symbolem płodności i urodzaju. Po tym jednak jak Cesarstwo Rzymskie przyjęło chrześcijaństwo, zabroniono wyznawania innych bogów. Dopiero w siedemnastowiecznej Anglii pojawiło się święto „Niedziela u matki”, które w dużym stopniu przypominało współczesne obchody. W kościołach odprawiano nabożeństwa, obdarowywano matki podarunkami, głównie kwiatami i słodyczami. Dzień ten był wolny od pracy.

W przypadku Niemiec za pierwsze obchody Święta Matki można uznać średniowieczny zwyczaj, praktykowany w jednym z regionów federalnych – Turyngii. Ludzie w jedną z niedziel celebrowali nadejście wiosny, a ta pora roku symbolizuje przecież początek życia. Życia, które dawały kobiety. W tym dniu odwiedzano więc rodziców i szczególnie wyjątkowo traktowano matki.


Początki XX wieku

Początki oficjalnego Dnia Matki w Niemczech datuje się na czasy między I i II wojną światową. Wcześniej to święto przyjęło się w Stanach Zjednoczonych, gdzie doprowadziły do tego starania Anny Marie Jarvis. Jej celem było uhonorowanie matki i udało się jej to w 1908 roku, kiedy zorganizowała uroczystość na cześć rodzicielki w Metodystycznym Kościele św. Andrzeja w Grafton w Zachodniej Wirginii. Z czasem Dzień Matki rozprzestrzenił się na cały świat. W Niemczech jednak trochę inaczej je postrzegano.

W latach dwudziestych Niemcy miały najniższy wskaźnik urodzeń w Europie, a tendencja spadkowa nadal trwała. Rola kobiet w społeczeństwie stała się przedmiotem ogólnonarodowej dyskusji. Jako przyczynę niżu demograficznego wskazywano kryzys ekonomiczny i zwiększający się udział kobiet w rynku pracy. Wiele wpływowych osób z różnych środowisk i frakcji politycznych, nawet tak skrajnych jak lewica i prawica uważało, że należy promować wartości macierzyństwa. Wspólny cel, ale brak konkretów i pomysłu jak to zrobić hamował postęp w tej materii. Przełom nastąpił jednak w 1923 roku. Stowarzyszenie Niemieckich Właścicieli Kwiaciarni na czele z przewodniczącym Rudolfem Knauerem ustanowiło Muttertag. W witrynach sklepowych i kwiaciarniach można było zaobserwować plakaty z hasłem „Ehret die Mutter" (Czcij matkę). Co najważniejsze wydarzenie to miało charakter apolityczny. Celem święta było zjednoczenie społeczeństwa i przede wszystkim zachęcenie kobiet do rodzenia większej liczby dzieci. W ten sposób liczono na odmłodzenie narodu i wzmocnienie jego siły.

Muttertag nie honorowało poszczególnych kobiet, ale podkreślało w świadomości Niemców wyidealizowany standard macierzyństwa. Okazało się jednak, że tak jak wcześniej panowała zgoda co do potrzeby obchodzenia Dnia Matki, tak teraz pojawiły się różne jego interpretacje. Wiele samorządów lokalnych uważało go za okazję do wsparcia dla biedniejszych rodzin lub samotnych matek. Konserwatyści widzieli w nim szansę na wyeliminowanie praw pracujących kobiet. W dzienniku „Die Frau” Federacji Niemieckich Stowarzyszeń Kobiet nawoływano do bojkotowania święta.


Nazizm a Dzień Matki

W latach 1933-1945 wraz z coraz większym dominowaniem partii nazistowskiej sytuacja uległa radykalnej zmianie. Z pozycji niemieckiego rządu rolą matek było zapewnienie zdrowego narodu. Zamiarem Hitlera było stworzenie czystej rasy aryjskiej zgodnie z nazistowską eugeniką. Rząd w ramach MutterTag promował m. in. śmierć żołnierzy w bitwie jako najwyższe ucieleśnienie patriotycznego macierzyństwa.

W 1933 roku Dzień Matki został ogłoszony świętem państwowym. Naziści poddali je pod kontrolę Narodowo-Socjalistycznego Stowarzyszenia Pomocy Ludowej i Narodowo-Socjalistycznej Organizacji Kobiet. Kościół katolicki i protestancki oraz lokalne organizacje kobiece czy samorządowe nie akceptowały takiego stanu rzeczy. Władze lokalne opierały się wskazówkom rządu nazistowskiego i nadal przekazywały zasoby rodzinom, które były w potrzebie gospodarczej.


Kinder, Küche, Kirche

Die drei K to słynny slogan, którego autorem był prawdopodobnie cesarz Wilhelm II. Kinder, Küche, Kirche (dzieci, kuchnia, kościół) przez lata wyznaczało rolę kobiety w społeczeństwie i rodzinie w Niemczech. W 1934 roku Adolf Hitler wygłosił mowę wygłoszoną do Narodowosocjalistycznej Organizacji Kobiet - jej główne przesłanie dla niemieckiej kobiety brzmiało: „światem jest jej mąż, jej rodzina, jej dzieci i jej dom". Fuhrer na tym apelu nie poprzestał i kilka lat później postanowił dodatkowo zmotywować Niemki do tego, by w 100 % poświęciły się rodzinie. Jednym z narzędziem do osiągnięcia tego celu był Krzyż Honorowy Matki Niemiec.


Medale dla matek

16 grudnia 1938 roku Adolf Hitler w Berlinie ogłosił dekret o wprowadzeniu nagrody pod tytułem Krzyż Honorowy Matki Niemiec (Mutterkreuz). Krzyż miał zachęcać kobiety do posiadania większej liczby dzieci. Podzielono go na trzy klasy, zależnie od liczby dzieci.
- Złoty Krzyż: matki z ośmioma lub więcej dziećmi
- Srebrny Krzyż: matki z sześciorgiem lub siódemką dzieci
- Brązowy Krzyż: matki z czwórką lub pięciorgiem dzieci.

W pewnym momencie planowano nawet wprowadzenie czwartej kategorii – Złotego Krzyża z diamentami. By go otrzymać od Fuhrera należałoby mieć dwanaścioro potomstwa.

Medal przyznawano podczas MutterTag ale ze względu na dużą liczbę matek, którym on przysługiwał, także i podczas innych ważnych świąt.

Krzyż Honorowy Matki Niemiec był z jednej strony wyróżnieniem, ale z drugiej strony zapewniał realne przywileje. Posiadaczki medalu były traktowane jak członkinie rodziny królewskiej i mogły liczyć na dobre mieszkanie, jedzenie, ubranie i edukację dla dzieci. Nie musiały czekać w kolejce, nawet starsi ludzie byli zobowiązani do ustępowania im miejsca w autobusie lub tramwaju. Rząd Rzeszy przydzielał poza tym pomocnika, który pomagał im w opiece nad potomstwem.


Po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej ruchy feministyczne rozpoczęły walkę o zrównanie w prawach obu płci i przełamanie stereotypów. Słynny slogan Kinder, Küche, Kirche stopniowo tracił swój pierwotny wydźwięk. Die drei K coraz częściej tłumaczono jako Kinder, Küche, Karriere, czyli dzieci, kuchnia, kariera. Rola kobiet zmieniła się także dzięki mężczyznom, którzy nie wstydzili się przejmować domowych obowiązków, jak choćby odkurzanie, zmywanie naczyń, gotowanie czy opieka nad dzieckiem. Wiele kobiet rozwinęło swoje skrzydła, nierzadko robiąc nawet większą karierę niż panowie.

Po upadku Rzeszy także Muttertag stopniowo przybierał charakter podobny jak w Ameryce czy innych krajach. Mowa tu oczywiście o RFN, bowiem w NRD Dzień Matki nie został oficjalnie zatwierdzony - obchodzono tam po prostu Międzynarodowy Dzień Kobiet 8 marca. W RFN tradycje święta podtrzymywały przede wszystkim stowarzyszenia kwiaciarskie. To one wyznaczyły drugą niedzielę maja na Dzień Matki.Dopiero po zjednoczeniu RFN i NRD w 1990 roku Muttertag obchodzono również we wschodniej części kraju.


Współczesne obchody Muttertag

Dziś jest tak jak wszędzie – dorosłe dzieci odwiedzają swoje rodzinne domy i dziękują matkom za wszystko, co dla nich zrobiły. Młodsi wyręczają mamę w obowiązkach - przynoszą śniadanie do łóżka, sprzątają i myją naczynia.

Niemki otrzymują kwiaty, przede wszystkim goździki. Ten kwiat jest symbolem święta, ponieważ jego pomysłodawczyni przyniosła w 1908 roku do kościoła Andrews w Grafton na nabożeństwo 500 goździków – ulubiony kwiat jej mamy. Inne popularne prezenty to kartki upominkowe oraz prezenty, takie jak biżuteria, słodycze, albumy rodzinne itp. Najważniejszy w tym dniu jest oczywiście wspólnie spędzony czas, dlatego punktem obowiązkowym jest uroczysty obiad. Jak nie trudno zgadnąć, restauracje i kawiarnie pękają w szwach. Wiele osób imprezy rodzinne organizuje również w domu.

Niemcy są wyjątkowym krajem, jeśli chodzi o zależność między Dniem Matki a Dniem Ojca. Rzadko bowiem zdarza się, żeby to drugie było równie uroczyście celebrowane. Tymczasem u naszych zachodnich sąsiadów Vatertag ma bardzo ciekawą i oryginalną tradycję. Tamtejsi mężczyźni od wielu już lat wybierają się na wspólne wycieczki na łono natury, przeważnie wyposażeni w alkohol oraz regionalne jedzenie. Prowiant wożą na specjalnych wózkach. Panie zostają oczywiście w domu…