Dzień Jedności Niemiec 2024

Dzień Jedności Niemiec, czyli Tag der Deutschen Einheit, to święto państwowe, które upamiętnia jedność obywateli tego państwa. Obchodzone jest 3 października w rocznicę Zjednoczenia Niemiec w 1990 roku. Jak doszło do rozpadu a potem do zjednoczenia kraju? Jak Niemcy świętują ten wyjątkowy dzień?

Rozłam

Po zakończeniu przegranej przez Niemcy II wojny światowej, kraj został podzielony na cztery strefy okupacyjne. Również stolica Berlin była pod jurysdykcją czterech okupantów – Francji, Wielkiej Brytanii, USA oraz Związku Radzieckiego. Gdy w 1949 roku wybuchła zimna wojna, miasto stało się główną areną rozgrywek pomiędzy organizacjami szpiegowskimi obu bloków politycznych. Alianci połączyli swoje strefy w jedną, tworząc RFN, a Berlin Zachodni ustanowili obszarem specjalnego administrowania przez aliantów (status wolnego miasta, ale związanego gospodarczo i politycznie z RFN). ZSRR utworzył natomiast zależną od siebie NRD, w której skład wchodziła wschodnia część Berlina. W 1952 roku z propozycją połączenia Niemiec wystąpił Józef Stalin, ale na warunki jakie przedstawił Rząd Zachodnich Niemiec pod przewodnictwem Konrada Adenauera nie chciał przystać. Przeszkodą były choćby wolne wybory w nowym państwie, monitorowane przez obserwatorów międzynarodowych.


Dwa światy – zachodni i wschodni

Życie w NRD i RFN znacznie się różniło, oczywiście na niekorzyść wschodniej część dawnych Niemiec. Inwigilacja i prześladowania ze strony Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego NRD (powszechnie znanej jako Stasi), ograniczona wolność wypowiedzi, niski standard życia - to tylko kilka powodów dla których ludzie uciekali do RFN. Gdy ucieczki na zachód stały się zbyt powszechne, rząd Wschodnich Niemiec w 1961 roku zamknął wszystkie punkty graniczne z RFN i rozpoczął budowę Muru Berlińskiego. To był moment, kiedy podział Niemiec stał się jeszcze bardziej wyraźny a sama konstrukcja stała się jego najbardziej znanym symbolem. Wiele prób przedostania się przez strzeżone urządzenia graniczne do Berlina Zachodniego kończyło się śmiercią. Żołnierze pilnujący granicy dostali rozkaz, aby strzelać do uciekinierów. Według źródeł w ten sposób mogło zginać ponad 200 osób.


Niemcy mówią dość

Niemcy byli coraz bardziej zdruzgotani podziałem kraju i trudnościami z tym związanymi. Wielu z nich nie mogło choćby odwiedzać rodziny czy znajomych po drugiej stronie Muru. Rosnąca liczba ofiar i niezadowolenie spowodowały w końcu otwarte protesty. Również wiadomości z sąsiedniej Polski, gdzie obalono komunizm, wzmagały pewność siebie i determinacje w dążeniu do zakończenia konfliktu.

Miastem gdzie tak naprawdę rozpoczął się proces upadku Muru Berlińskiego jest Lipsk. To właśnie w tamtejszym kościele św. Mikołaja 9 października 1989 roku na modlitwie zgromadziło się 70 tysięcy ludzi. Przeszli oni przez miasto w proteście przeciwko systemowi komunistycznemu, tym samym skutecznie unieszkodliwili aparat represji i osłabili morale rządzących. Po tygodniu na manifestację przyszło 120 tysięcy, potem ponad 300 tysięcy osób. Fala demonstracji rozlała się na całe NRD.

7 listopada 1989 roku w Berlinie na Alexanderplatz protestowało około milion osób. To nie mogło zostać niezauważone. W nocy z 9 na 10 listopada 1989 roku Mur Berliński przeszedł do historii, wcześniej na konferencji prasowej Günter Schabowski ogłosił jego otwarcie. Oficjalnie demokratyczne RFN i komunistyczne NRD zjednoczyły się po 45 latach od podziału.


Niefortunna data

Niemal natychmiast po upadku Muru Berlińskiego narodził się Dzień Jedności Niemiec, który dziś jest najważniejszym świętem w kraju. Jako jedyne święto państwowe obchodzone jest wszędzie w ten sam dzień, w przypadku pozostałych datę ustalają regionalne parlamenty w landach.

Zastanawiać może jednak, dlaczego Tag der Deutschen Einheit obchodzone jest 3 października, a nie 9 listopada? To data, która zapisała się wcześniej negatywnie w historii naszych sąsiadów. W nocy z 9 na 10 listopada 1938 roku miała miejsce tzw. „Noc kryształowa” czyli pogrom Żydów w nazistowskich Niemczech zainicjowany przez władze państwowe. Gdyby nie ten niefortunny historyczny zbieg okoliczności, 9 listopada prawdopodobnie byłby terminem Dnia Jedności Niemiec.

Wybrano więc datę 3 października, która odnosi się do porozumienia zawartego 12 września 1990 roku podczas konferencji dwa plus cztery przeprowadzonej w Moskwie. Układ ten podpisały NRD i RFN oraz państwa, które okupywały Berlin: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki. 3 października 1990 roku Zjednoczenie Niemiec stało się faktem. Pod budynkiem Reichstagu wzniesiono niemiecką flagę, odegrano hymn narodowy. Na ulicach Berlina i innych niemieckich miast setki tysięcy ludzi świętowało to historyczne wydarzenie.

W 2004 roku kanclerz Niemiec Gerhard Schröder próbował znieść Dzień Jedności Niemiec jako święto narodowe powołując się na względy ekonomiczne. Jego propozycja została jednak odrzucona.


Uroczystości Tag der Deutschen Einheit

„Bürgerfest"

Główne uroczystości nazywane „Bürgerfest" organizowane są przez duże miasto, zazwyczaj stolicę landu, który przewodniczył Bundesratowi w danym roku. Czasami są od tej reguły wyjątki, jak Bonn w 2011 roku albo Frankfurt nad Menem w 2015 roku. Są to jednak ośrodki, które mają duże znaczenie dla historii kraju. Dotychczas gospodarzem były takie miasta jak Berlin, Hamburg, Brema, Düsseldorf, Monachium, Stuttgart, Hannover, Poczdam, Bonn. Obchody zawsze uświetnia festiwal i pokaz sztucznych ogni, a także wizyta czołowych polityków kraju i z zagranicy. Każda edycja ma swoje motto, np. „Jedność w różnorodności”, "Pokonywanie granic”, „Budujmy mosty", „Razem jesteśmy Niemcami”.


Berlin

Uroczystości z okazji Dnia Jedności Niemiec odbywają się nie tylko w wyznaczonym mieście, ale i Berlinie. W końcu to stolica Niemiec i miejsce, gdzie przez lata stał Mur oddzielający RFN od NRD. Obchody organizowane są na jednej z głównych alei stolicy Straße des 17. Juni (ulica 17 Czerwca) oraz przy Bramie Brandenburskiej. To symbol Berlina, a także wydarzeń z 9 na 10 listopada 1989 roku. Budowa Muru Berlińskiego spowodowała bowiem, że brama stanęła na środku obszaru granicznego i nie można było jej przekroczyć ani od strony RFN, ani NRD. Wraz z upadkiem Muru 22 grudnia 1989 roku odbyło się uroczyste otwarcie Bramy Brandenburskiej - w tym historycznym wydarzeniu udział wzięło ponad 100 tys. osób.

Obecnie podczas Tag der Deutschen Einheit przy Bramie Brandenburskiej Niemcy biorą udział w koncertach, wydarzeniach kulturalnych. Uczestnicy mogą raczyć się piwem i najrozmaitszym jedzeniem, w tym oczywiście tradycyjnymi przekąskami i specjałami niemieckiej kuchni. Impreza trwa trzy dni. Inne atrakcje to karaoke, przedstawienia teatralne, gry w kości, karuzele itp.


Reszta kraju

Stolice krajów związkowych, a także inne większe miasta często organizują dodatkowe uroczystości. Przykładem jest Lipsk i kościół św. Mikołaja, gdzie rozpoczęły się demonstracje, albo Bonn, stolica Zachodnich Niemiec.

Z okazji Dnia Jedności Niemiec pozamykane są urzędy, instytucje, firmy i sklepy, więc ludzie mają czas, by bawić się wspólnie z rodziną i znajomymi. Organizatorzy dbają również o najmłodszych Niemców, dlatego Tag der Deutschen wypełniony jest licznymi zabawami i konkursami na świeżym powietrzu.

W święto wiele meczetów w Niemczech jest otwartych. Jest to inicjatywa podjęta w 1997 roku - ma na celu integrację z muzułmanami oraz podkreślenie roli, jaką odegrali w tworzeniu nowoczesnych Niemiec. W całym kraju organizowane są też konferencje, debaty poświęcone nie tylko historycznym wydarzeniom, ale przede wszystkim dotyczące bieżących tematów, takich jak uchodźcy i integracja.

W dniu święta Flaga Niemiec jest wyświetlana na najważniejszych budynkach publicznych, w tym budynku Reichstagu. Młodzi obywatele chętnie w ten dzień zamieszczają posty i zdjęcia w serwisach społecznościowych opatrzonych hasztagiem #Tag der Deutschen Einheit, #GermanUnityDay, #FallofWall.