Ostatki, zapusty lub śledzik oznaczają ostatnie dni zabaw karnawałowych.
Śledzik zawsze wypada we wtorek i w tym dniu kończy się karnawał. Jedno z polskich przysłów mówi: „Kto je ostatki ten piękny i gładki” i nawiązuje do tłustych potraw spożywanych w ostatnie trzy dni karnawału. Według zwyczaju to był w czas, w którym należało spożyć jak największą ilość potraw przed nadejściem
Wielkiego Postu.
Śledziówka, Ostatki, Zapusty i Śledzik
Wszystkie te nazwy i tradycje mają wspólny mianownik - są elementem radosnego i wspólnego świętowania przed okresem Wielkiego Postu, który jest czasem refleksji i umartwiania się.
Śledziówka, znana także jako
Ostatki, to tradycyjne polskie święto obchodzone w ostatki karnawału, czyli w ostatnich dniach przed rozpoczęciem Wielkiego Postu. Termin "śledziówka" wywodzi się od tradycji spożywania śledzi w różnej postaci podczas tego święta.
Śledziówka to okazja do wspólnego świętowania i delektowania się posiłkami przed okresem powściągliwości. Podczas tego dnia ludzie przygotowują różnorodne potrawy, z których śledzie są jednym z głównych składników. Popularne dania śledziowe obejmują śledzie w oleju, śledzie w occie, śledzie w śmietanie, czy śledzie marynowane w różnych sosach.
Tradycyjnie śledziówka była czasem, gdy spożywano jedzenie, które miało uchronić przed niedoborami w czasie Wielkiego Postu, kiedy nie wolno było spożywać mięsa. Dziś śledziówka jest bardziej radosnym świętem, a ludzie spotykają się, aby razem celebrować i delektować się tradycyjnymi daniami.
Data śledziówki zależy od daty Wielkanocy, ponieważ jest to święto ruchome. Zwyczajowo przypada ona na wtorek przed
Środą Popielcową, która rozpoczyna okres Wielkiego Postu.
Podkoziołek 2026
Polskie regiony bogate są w tradycje odpustowe. W Wielkopolsce i na Kujawach, ostatni dzień karnawału nie był śledzikiem lub zapustami, a podkoziołkiem. I to kozioł stanowił symbol ostatniej zabawy przed postem. Według tradycji w tym dniu pieczono na rożnie barana lub kozła. Drewniana głowa kozła towarzyszyła również biesiadom i patronowała zabawom tanecznym. A czemu
podkoziołek? Ponieważ pod koziołka wciąż pije się i wznosi toasty w czasie biesiad.
W czasie odpustu, we wszystkich miejscowościach bawiono się i organizowano przyjęcia. Po ulicach wędrowały kolorowe korowody przebierańców, wśród których znajdowały się postacie zwierzęce lub demoniczne. W regionie Sandomierskim i Lubelskim pochód ciągnął po uliczkach sanki z Bachusem, czyli słomianą kukłą lub chłopcem w przebraniu ze słomy i z dzbankiem w ręku. W Krakowie można było spotkać Księcia Zapusta ubranego w wysoką czapkę z dzwoneczkiem wraz z jego dworzanami. Wchodząc do domostw Książę recytował zabawny wierszyk:
„Ja jestem Zapust, mantuański książę,
przychodzę z dalekiego kraju,
gdzie psi ogonami szczekają,
ludzie gadają łokciami,
a jedzą uszami.
Słońce o zachodzie wschodzi,
a o wschodzie zachodzi,
a kurcze kokoszę rodzi,
każdy na opak gada,
a deszcz z ziemi do nieba pada”.
Następnie przedstawiał swoich towarzyszy i otrzymywał datek w postaci pożywienia lub pieniędzy. Co ciekawe, pojawienie się Zapusta było znakiem do najbardziej szalonych zabaw. A gdy kończył się karnawał należało zniszczyć postacie symbolizujące czas postu. O północy nadchodził kres masek, tańców i psot, a wraz z wybiciem zegara do karczmy lub izby, w której odbywała się ostatnia zabawa wbiegał chłopiec z rybim szkieletem lub śledziem wyciętym z papieru i zawieszonym na wysokiej żerdzi. I tak nadchodził czas refleksji i religijnego skupienia.
Śledzik
Etymologia wyrazu „karnawał” pochodzi z języka łacińskiego i pierwsza część „carne” oznacza mięso, zaś „vale” – żegnaj. Karnawał był czasem, w którym oprócz mięsnych uczt najważniejsze były bale, zabawy i tańce. Jednak w polskiej tradycji luty zawsze należał do śledzia. Zwyczaj rozpoczynał się dopiero o północy, z wtorku na środę popielcową. Gdy zegar wybijał północ, cichła muzyka i zaprzestawano zabaw. Kobiety chowały do skrzyń wszelkie ozdoby i kolorowe suknie, zaś do stołu zamiast mięsa podawano postne potrawy, w tym dania ze śledzia.