Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego 2025

Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego corocznie obchodzony jest 21 lutego i został ustanowiony przez UNESCO 17 listopada 1999 roku. Data święta stanowi upamiętnienie tragicznego wydarzenia w Bangladeszu, gdy w 1952 roku pięciu studentów zginęło podczas demonstracji, domagając się uznania języka bengalskiego jako języka urzędowego (wówczas wschodni Pakistan). Wiele języków na świecie zagrożonych jest wyginięciem i według szacunków UNESCO, prawie połowie z 6000 języków grozi zapomnienie w ciągu kolejnych 2-3 pokoleń.

W każdym roku, święto odbywa się pod różnym hasłem. m. in.:
- Edukacja wielojęzyczna jest filarem edukacji międzypokoleniowej (hasło na obchody w 2024 r.)
- Edukacja wielojęzyczna – konieczność transformacji edukacji (2023)
- Wykorzystywanie technologii do nauki wielojęzycznej: wyzwania i możliwości (2022)
- Wspieranie wielojęzyczności na rzecz edukacji włączającej i integracji społecznej (2021)
- Ochrona różnorodności językowej
- Alfabet Braille'a i język migowy
- Języki i cyberprzestrzeń
- Edukacja wielojęzyczna
- Międzynarodowy Rok na rzecz Zbliżenia Kultur
- Technologie informacyjne i komunikacyjne
- Lokalne języki dla globalnego obywatelstwa: nauka w centrum uwagi
- Nauka w języku ojczystym i edukacja integracyjna
- Zrównoważona przyszłość dzięki edukacji wielojęzycznej
- Nasze języki, nasze aktywa.

Świadomość znaczenia języka ojczystego i dialektów przyczynia się do rozwijania edukacji globalnej oraz wpływa na kształtowanie społeczeństwa zarówno w znaczeniu lokalnym jak i globalnym. W tym dniu organizowane są spotkania naukowe, seminaria oraz wydarzenia dotyczące roli języka w kulturze oraz w życiu codziennym. Tematem naukowej konferencji jest choćby rola języków ojczystych, w promowaniu wiedzy społeczeństw lokalnych i autochtonicznych oraz znaczenie języków w rozwiązywaniu problemów dotykających świat.

W naszym kraju w tym dniu organizowane są między innymi kampanie społeczne dotyczące języka polskiego. Na przykład, w 2012 roku rozpoczęła się kampania pod nazwą „Ojczysty - dodaj do ulubionych”, która została zorganizowana przez Narodowe Centrum Kultury i Radę Języka Polskiego. Celem kampanii jest upowszechnianie świadomości językowej oraz zwiększenie poczucia odpowiedzialności za polszczyznę. Inną kampanią społeczną jest „Język polski ą-ę”, która przeciwdziała zapomnieniu charakterystycznych polskich liter. A dzięki zachowaniu źródeł historycznych dziś wiemy, że najstarsze zdania zapisane w języku polskim i na ziemiach śląskich brzmią: „Dum bibo piwo, stabat mihi kolano krzywo" oraz „Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj”. To zdanie zostało zamieszczone w „Księdze Henrykowskiej”, spisanej w opactwie cystersów w Henrykowie ok. 1270 roku przez jej opata Piotra. Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego zarówno w skali globalnej i lokalnej dąży do ochrony języków ojczystych, jako wspólnego dziedzictwa kulturowego.

Pomysł obchodzenia Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego był inicjatywą Bangladeszu. Został zatwierdzony na Konferencji Generalnej UNESCO w 1999 roku i jest obchodzony na całym świecie od 2000 roku. UNESCO wierzy w znaczenie różnorodności kulturowej i językowej dla zrównoważonych społeczeństw. W ramach swojego mandatu na rzecz pokoju działa na rzecz zachowania różnic kulturowych i językowych, które sprzyjają tolerancji i szacunku dla innych.
Różnorodność językowa jest coraz bardziej zagrożona, ponieważ coraz więcej języków zanika. Na całym świecie 40 procent populacji nie ma dostępu do edukacji w języku, którym mówią lub rozumieją. Niemniej jednak poczyniono postępy w edukacji wielojęzycznej opartej na języku ojczystym, przy coraz większym zrozumieniu jej znaczenia, szczególnie w początkach edukacji, oraz większym zaangażowaniu w jej rozwój w życiu publicznym.

Języki, ze swoimi złożonymi implikacjami dla tożsamości, komunikacji, integracji społecznej, edukacji i rozwoju, mają strategiczne znaczenie dla ludzi i planety. Jednak ze względu na procesy globalizacji są one coraz bardziej zagrożone lub całkowicie zanikają. Kiedy języki zanikają, tak samo dzieje się z bogatą różnorodnością kulturową świata. Szanse, tradycje, pamięć, wyjątkowe sposoby myślenia i ekspresji - cenne zasoby zapewniające lepszą przyszłość - również są tracone. Społeczeństwa wielojęzyczne i wielokulturowe istnieją dzięki swoim językom, które w zrównoważony sposób przekazują i chronią tradycyjną wiedzę i kultury.

W Polsce językiem urzędowym jest oczywiście j. polski ale są też języki regionalne, które czasem określa się jako dialekty języka polskiego lub etnolekty. Tymi językami są język kaszubski (kaszëbskô mòwa) i język śląski (ślōnskŏ gŏdka). W niektórych gminach województwa pomorskiego (Linia, Luzino, Parchowo, Sierakowice i Żukowo) urzędnicy są zobowiązani ustawowo, aby na pisma interesantów w kaszubszczyźnie odpowiadać również w tej mowie, gdy interesanci sobie tego życzą. W innych rejonach polski także możemy spotkać różne formy dialektów j. polskiego np. gwara góralska, gwara podlaska, gwara wielkopolska, gwara kurpiowska i wiele innych.

Edukacja wielojęzyczna jest filarem edukacji międzypokoleniowej

Multilingual education is a pillar of intergenerational learning - to hasło kluczowe podczas Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego 2024. UNESCO podkreśla, że edukacja wielojęzyczna jest filarem nauki międzypokoleniowej, czyli przekazywania wiedzy i kultury z pokolenia na pokolenie. Polski Komitet ds. UNESCO to hasło przetłumaczył tak: Edukacja wielojęzyczna: filar uczenia się i uczenia się międzypokoleniowego.
To hasło łączy języki z tradycją i wartościami: Języki nie są tylko narzędziami komunikacji, ale także nosicielami kultury, historii i tożsamości. Edukacja wielojęzyczna pozwala młodym ludziom poznawać tradycje i wartości innych grup, co buduje zrozumienie i szacunek. Wzmacnia więzi międzypokoleniowe: Kiedy młodzi ludzie uczą się języka swoich dziadków lub pradziadków, tworzy się wyjątkowa więź międzypokoleniowa. Pozwala to na przekazywanie opowieści, wiedzy i umiejętności w sposób bezpośredni i naturalny. Poprawia wyniki w nauce: Badania wykazują, że wielojęzyczność zwiększa zdolności poznawcze, takie jak pamięć, koncentracja i rozwiązywanie problemów. Dzięki temu dzieci uczące się wielu języków mogą osiągać lepsze wyniki w nauce. Otwiera drzwi do możliwości: W dzisiejszym globalnym świecie umiejętność posługiwania się wieloma językami jest ceniona przez pracodawców i otwiera wiele drzwi do kariery. Edukacja wielojęzyczna pomaga młodym ludziom być bardziej konkurencyjnymi na rynku pracy.