Kostka Rubika to prawdziwy fenomen – zabawka edukacyjna, która cieszy ludzi w każdym wieku, na całym świecie. Jest łatwo dostępna, można ją nosić wszędzie ze sobą, a do tego pozytywnie wpływa na myślenie, pamięć czy kreatywność. Nie może jej więc zabraknąć w kalendarzu świąt nietypowych – 17 kwietnia (na świecie
13 lipca) obchodzimy Dzień Kostki Rubika.
Kostka Rubika i jej odmiany
Słynna kostka to sześcian średniej wielkości składający się z 26 mniejszych sześcianów i przegubu umieszczonego w środku. Umożliwia on każdej z zewnętrznych warstw kostki obrót wokół osi prostopadłej do danej warstwy. Celem jest ułożenie elementów w taki sposób, by na każdej ścianie wszystkie posiadały jeden kolor. Liczba kombinacji ułożeń oryginalnej kostki 3x3x3 wynosi ponad 43 tryliony. Oryginalnej, ponieważ istnieje wiele odmian, choć jej pomysłodawca nie jest zwolennikiem kolejnych modyfikacji.
Można je podzielić na kilka grup, m. in. w kategorii sześcienne, oprócz tradycyjnej 3x3x3, znajdują się 2x2x2, 6x6x6, 7x7x7. To najpopularniejsze modele, najczęściej pojawiają się na turniejach, także w konkurencji układanie bez patrzenia czy jedną ręką. Inne rodzaje to np. czworościenne (pyraminx, professor’s pyraminx), ośmiościenne (diamond, Rubik's UFO), dwunastościenne (kilominx, megaminx, petraminx), czy kostki zmiennokształtne.
Historia kostki Rubika
Ten fascynujący przedmiot został wynaleziony przez Węgra Erno Rubika w 1974 roku. Był on architektem, rzeźbiarzem oraz profesorem architektury Budapeszteńskiej Akademii Sztuki Użytkowej. Jako pasjonat gier i łamigłówek postanowił stworzyć przedmiot, który pomoże studentom zrozumieć pojęcie przestrzeni. Projekt kostki zainspirowany był gładkimi kamieniami znad Dunaju, których cylindryczne formy naprowadziły Rubika na sześciany kostki.
Kostka szybko zyskała zainteresowanie i stała się produktem komercyjnym. Pierwsza partia zabawki nazywanej początkowo Buvuos Kocka (Magiczna kostka) pojawiła się przed Bożym Narodzeniem w 1977 roku. Rubik zdawał sobie sprawę, że na początku mogą pojawić się trudności ze sprzedażą tak oryginalnej zabawki. Sklepikarze mieli problemy ze zademonstrowaniem jak ułożyć kostkę. Węgier jeździł więc na targi i pokazywał, że jest to możliwe. Rubik jest oczywiście pierwszym człowiekiem, który ułożył kostkę – zajęło mu to miesiąc. Ciekawostką jest natomiast to, że w 1976 roku identyczną łamigłówkę wynalazł inżynier Terutoshi Ishiga.
Pierwsze mistrzostwa i rekordy
Kostka Rubika szybko zdobyła światową sławę (w Polsce pojawiła się w 1980 roku), przyczynił się do tego również amerykański matematyk David Singmaster. Opublikował on m. in. pierwszą matematyczną analizę kostki i przez wiele lat był jednym z najpopularniejszych ambasadorów łamigłówki. W 1982 roku zorganizowano Mistrzostwa Świata, których gospodarzem były Węgry. Turniej wygrał Amerykanin Minh Thai, ułożenie elementów zajęło mu 22.95 sekund. Obecnie rekordzistom na pokonanie kostki 3x3x3 wystarczy maksymalnie kilka sekund, ale wyniki regularnie są śrubowane. Układanie na czas ma nawet swoją specjalną nazwę – speedcubing. Na karcie historycznych wyników zapisali się także Polacy, m. in. Tomasz Żołnowski czy Tymon Kolasiński. Oficjalne imprezy organizuje World Cube Assosciation.
Metody układania kostki Rubika
Speedcubing z pewnością nie byłby tak popularny, gdyby kostkę można było ułożyć tylko w jeden sposób. Tymczasem istnieje wiele metod, o różnym stopniu trudności, szybkości i wykorzystywanych algorytmach. Najpopularniejsza to
Layer by Layer (LBL) uważana za najłatwiejszą, stąd zalecana dla początkujących. Polega na ułożeniu kolejnych warstw: dolnej białej (układamy krzyż i narożniki), następnie krawędzi na warstwie środkowej, a na koniec krzyża i narożników górnej żółtej warstwy.
Wśród zawodowców popularna jest
metoda Fridrich, wymyśloną przez czeską inżynier Jessicę Fridrich, która w 1982 roku zdobyła tytuł Czechosłowacji. Składa się z czterech etapów: Pierwszy to ułożenie krzyża na jednej ze ścianek, drugi First Two Layers (F2L) polega na ułożeniu pierwszych dwóch warstw, wsadzając na miejsce 4 pary klocków (narożnik i krawędź, tzw. slot). Trzecia część metody Fridrich to Orientation of the Last Layer (OLL) gdzie należy ułożyć kolor na ostatniej warstwie, końcowy etap to Permutation of the Last Layer (PLL), czyli zamiana miejscami klocków ostatniej warstwy.
Inne używane systemy to m.in. metoda Rouxa, Petrusa, Zborowski-Bruchem (polska metoda) czy sposoby układania kostki bez patrzenia jak Old Pochmann, M2/R2, Beyer-Hardwick 3-style.
Dzień Kostki Rubika
Święto w Polsce obchodzone jest przeważnie 17 kwietnia, jednak zagranicą przyjęła się data
13 lipca( jako Rubik Day), ponieważ w tym dniu w Budapeszcie urodził się Erno Rubik. Do promowania wydarzenia przyczyniają się zwłaszcza szkoły, które organizują różne konkursy związane z układanką. To dla niej naturalne miejsce, ponieważ rozwiązywanie łamigłówki jest świetnym wyzwaniem intelektualnym, które angażuje wyobraźnię, kreatywność i zmysł logiczny. Magiczna kostka integruje też ludzi, którzy w towarzystwie przyjaciół i rodziny próbują razem pokonać magiczny przedmiot.
Święto jest więc najlepszą okazją, by poćwiczyć umysł i zmierzyć się z niełatwym zadaniem. Być może to początek pięknej przygody, kolejnym krokiem mogą np. być zawody organizowane przez Polskie Stowarzyszenie Speedcubingu.