Złote liście, dynie, ciepłe swetry czy deszcz, parasolki i zimno? Jesień ma z pewnością dwa oblicza – jej początek często pozwala jeszcze cieszyć nam się latem, ale jej koniec często oznacza już regularną zimę.
Kalendarzowy, meteorologiczny i astronomiczny początek jesieniNajwcześniej jesień witają meteorolodzy i klimatolodzy. Według nich jesień zaczyna się już 1 września, a więc wraz z oficjalnym końcem wakacji. Data kalendarzowa jest stała i wskazuje 23 września jako początek jesieni. Podobnie zaczyna się jesień astronomiczna. Jej początek jest zależny od momentu górowania Słońca w zenicie nad równikiem (
równonoc jesienna). Zazwyczaj przypada na 22 lub 23 września. Jesień kończy się oficjalnie 21 grudnia, chociaż w klimatycznie często panuje już wtedy od wielu tygodni zima. W naturze koniec jesieni wyznacza moment pierwszych mrozów. Oczywiście mówiąc o powyższych datach mowa tutaj o naszej półkuli – na tej południowej wszystko jest na odwrót, więc tam liście opadają, kiedy my cieszymy się pierwszymi pączkami na drzewach.
Nazewnictwo tej pory roku znacznie się różni w zależności od kraju. W języku angielskim mamy dwa określenia na jesień: amerykańskie "fall" i brytyjskie "autumn". Tak samo Kanadyjczycy preferują formę "fall", Australijczycy chętniej mówią "autumn". Warto jednak zaznaczyć, że we wszystkich tych krajach obydwa słowa są przyjmowane. Skąd jednak wzięło się to rozróżnienie? Okazuje się, że amerykańskie "fall" wzięło się właśnie z Wielkiej Brytanii. Słowo "autumnus" trafiło do języka angielskiego z łaciny. Brytyjscy poeci nie byli nim zachwyceni, więc używali określenia "the fall of the leaves", a więc opadanie liści. Trochę przydługi zwrot został po czasie skrócony do "fall", jednak ustępował w popularności "autumn".
Kiedy w Ameryce powstawały pierwsze kolonie, osadnicy chcieli pokazać swoją niepodległość, również w języku, dlatego korzystali częściej z dzisiaj archaicznego dla Brytyjczyków "fall". Anglicy postanowili porzucić słowo i tak powstał geograficzny podział na te dwa słowa.
W języku polskim słowo jesień wywodzi się z XIV wieku z języka prasłowiańskiego. Pochodzi od czeskiego "jeseň" i rosyjskiego "ósen". W języku gockim (wschodniogermańskim) słowo asans, a więc odpowiednik naszej jesieni oznaczało też "porę żniw". Nic dziwnego, ponieważ jesień to moment, w którym w zimowy spoczynek przechodzą zarówno rośliny, jak i zwierzęta. Liście zmieniają kolory na złote, pomarańczowe i czerwone, jednak nie oznacza to końca darów ziemi. Ptaki opuszczają naszą strefę klimatyczną w poszukiwaniu cieplejszych rejonów.
Wrzesień to też standardowo czas wykopków, podczas których zbiera się owoce (a raczej ziemniaki) letniej pracy. Pierwsze tygodnie jesieni to też najlepszy czas dla jabłek, gruszek, śliwek i oczywiście dyni. Można je zauważyć szczególnie pod koniec października. Właśnie w ostatni dzień tego miesiąca przypada coraz popularniejsze w Polsce Halloween. Jesień kochają też grzybiarze, którzy właśnie w tym czasie znajdują w lasach największe skarby. Koniec września i początek października to też czas kasztanów, z których można robić nie tylko ludziki z zapałek, ale te jadalne można wykorzystać też w kuchni.
Jesień to okres ważnych świątJesień to oczywiście także jedno z najważniejszych świąt w naszej wierze, a więc
Dzień Wszystkich Świętych i
Zaduszki. Ten okres zawsze kojarzy się z odwiedzinami na cmentarzach, zniczami i przemyśleniami o przemijaniu.
Może właśnie dlatego nie wszyscy lubią tę porę roku. Dla większości oznacza powrót z urlopów i koniec wakacyjnej laby. Początek zimy meteorologicznej, a więc 1 września to też zazwyczaj początek roku szkolnego. Do szkół wracają wszyscy uczniowie oprócz studentów. Jesień też ma jednak wiele do zaoferowania. Spacery wśród spadających liści, jesienne ciasta, wieczory spędzone przy książce z jesienną herbatą to tylko niektóre z przyjemności, jakie na nas czekają w tych zimniejszych miesiącach.
Koniec jesieni to już zdecydowanie zimniejsze temperatury i okres, w którym myślimy intensywnie o zimie i świętach Bożego Narodzenia.