Wiele osób z utęsknieniem czeka na pierwszy dzień wiosny. Wraz z nastaniem ciepłych i długich dni rozkwita przyroda, a w człowieku budzi się energia, chęć do wykonywania najtrudniejszych nawet wyzwań. Single wierzą, że na wiosnę poznają swoją miłość, dzieci powoli już myślą o wakacjach, starsi o urlopach. Kiedy przypada ten długo wyczekiwany dzień?
Kiedy przypada pierwszy dzień wiosny?
Należy rozróżnić dwa pojęcia:
pierwszy dzień wiosny kalendarzowej, który zawsze przypada
21 marca oraz
pierwszy dzień wiosny astronomicznej związany z równonocą wiosenną. Równonoc wiosenna to moment, kiedy Słońce przechodzi przez punkt Barana, gdzie promienie słoneczne padają prostopadle na równik i są równocześnie styczne do jej powierzchni przy biegunach. Od tego momentu przez pół roku biegun północny będzie bliżej Słońca niż biegun południowy (przez pół roku będzie oświetlać mocniej półkulę północną, na której położona jest Polska.). Najczęściej ma to miejsce w okolicach 20 lub 21 marca - w
2025 roku jest to
20 marca. Zdarza się, że pierwszy dzień astronomicznej wiosny i wiosna kalendarzowa zbiegają się w czasie.
W 325 n.e. równonoc wiosenna wypadała 21 marca i sobór nicejski sugerował się tym terminem, by obliczyć datę świętowania
Wielkanocy. Jednak ze względu na niedokładność kalendarza juliańskiego, w XVI wieku równonoc przesunęła się na 11 marca. W wyniku wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego w 1582 roku, termin równonocy wypada stale w okolicach 21 marca.
W pierwszy dzień wiosny kalendarzowej odbywa się wiele różnych świąt, jak choćby Międzynarodowy Dzień Astrologii, Światowy Dzień Zespołu Downa, Międzynarodowy Dzień Planetariów, Światowy Dzień Poezji, Dzień Wagarowicza czy Międzynarodowy Dzień Walki z Dyskryminacją Rasową.
Zwyczaje naszych przodków nadal żywe
Jak dawniej witano pierwszy dzień wiosny? Nasi przodkowie podchodzili do tego z wielkim rozmachem i poważaniem. Słowianie celebrowali Jare Święto (Jare Gody), a jego głównym symbolem było topienie lub palenie słomianej kukły zwanej Marzanną. To bogini zimy oraz śmierci, jej topienie wraz z końcem zimy przeciwstawiało ją reprezentującemu wiosnę Jaryle, oraz miało zapewnić odejście wszelkich chorób. Działo się to w okolicy równonocy wiosennej, wypadającej 21 marca. Ten zwyczaj przetrwał do dziś – w pierwszy dzień wiosny w wielu miejscach w naszym kraju topi się marzannę. O tę tradycję dbają m. in. uczniowie szkół czy zespoły folklorystyczne. Przebieg obrzędu jest wszędzie podobny – pochód dzieci i dorosłych niesie własnoręcznie zrobione marzanny nad rzekę, gdzie przy tradycyjnych pieśniach wrzuca się je do wody. Prasłowianom także towarzyszyły przy tej okazji śpiewy, gra na instrumentach, tańce czy klekot grzechotek.
Dawniej by przyspieszyć przyjście wiosny rozpalano na wzgórzach ogniska, a domy wietrzono i sprzątano by przepędzić „stare, zasiedziałe zło". Można więc zażartować, że już setki lat temu Słowianie robili wiosenne porządki. Nasi przodkowie malowali też jajka, które miały zapewnić energię, radość i urodzaj w rozpoczynającym się wiosną nowym roku wegetacyjnym.
Wiosna meteorologiczna
Z punktu widzenia meteorologii wiosna meteorologiczna trwa od 1 marca do 31 maja. Meteorolodzy dzielą rok na kwartały, aby ułatwić porównywanie statystyk sezonowych i miesięcznych z roku na rok. Pory meteorologiczne opierają się na rocznych cyklach temperatur, a nie na położeniu Ziemi w stosunku do Słońca i są one ściślej zgodne z kalendarzem gregoriańskim. Użycie dat astronomicznych równonocy i przesileń dla pór roku stanowiłoby problem statystyczny, ponieważ daty te mogą się nieznacznie różnić każdego roku.
Równonoc wiosenna
Pierwszy dzień wiosny to dzień, w którym następuje moment równonocy wiosennej zwanej także czasami równonocą marcową. W dniu równonocy wiosennej (na półkuli północnej) punk podsłoneczny wydaje się opuścić półkule południową i przekracza równik niebieski kierując się na północ. W astronomii marcowa równonoc jest punktem zerowym czasu gwiazdowego, a tym samym rektascensji . Służy również jako odniesienie do kalendarzy i uroczystości w wielu kulturach i religiach.
W pozornym ruchu Słońca w dniu równonocy dysk Słońca przecina horyzont Ziemi bezpośrednio na wschód o wschodzie słońca i znowu, jakieś 12 godzin później, bezpośrednio na zachód o zachodzie słońca. Marcowa równonoc, podobnie jak wszystkie równonoce, charakteryzuje się prawie dokładnie taką samą ilością światła dziennego i nocy na większości szerokości geograficznych na Ziemi.