Do najbliższych obchodów Mikołajek we Francji zostało 15 dni.
W 2024 roku Mikołajki we Francji przypada na 6 grudnia (piątek).
La fête de Saint-Nicolas to francuska nazwa na Mikołajki, a więc zwyczaj doskonale znany z Polski. 6 grudnia św. Mikołaj przynosi francuskim dzieciom prezenty, a w niektórych regionach popularne są też parady, w których uczestniczy sympatyczny staruszek. Co jednak jest oryginale w przypadku Francji, to posiadanie dwóch Mikołajów. Jakby tego było mało w tamtejszym folklorze bardzo mocno zakorzeniona jest też mroczna postać Pera Fouettarda. Zanim zaczął przynosić niegrzecznym dzieciom rózgi, trójkę z nich pociął na kawałki. Mikołajki we Francji są więc dość specyficzne – zapraszamy do przeczytania artykułu.
Dwóch Mikołajów, jedna historia.
Na początek wyjaśnienie odnośnie „francuskiego” Mikołaja. Jest ich dwóch, choć po prawdzie to ta sama osoba. Saint Nicolas przynosi prezenty 6 grudnia, zamiast reniferów korzysta jednak z pomocy osiołka. Ma długą, białą brodę, nosi mitrę i czerwony płaszcz biskupa. Père Noël (w zależności od regionu może nazywać się inaczej, np. Barbassionné w Normandii, Père Javier w Burgundii) z kolei jest wzorowany na Mikołaja wykreowanego przez firmę Coca-Cola, a więc także ma brodę i czerwony strój, ale bez akcentów religijnych, do tego worek na plecach i porusza się reniferami. Père Noël przynosi prezenty w Boże Narodzenie. Obie te postacie pochodzą od jednego człowieka – biskupa św. Mikołaja, dlatego warto pokrótce przedstawić jego najważniejsze dokonania.
Mikołaj jako święty i cudotwórca był wielbiony przez chrześcijan zarówno ze wschodu jak i zachodu już od IX wieku. W Konstantynopolu święto Mikołaja 6 grudnia traktowano jako przygotowanie do Bożego Narodzenia. W X wieku w okresie bożonarodzeniowym wystawiano dramaty liturgiczne dla dzieci związane z jego postacią, dziś podobne wydarzenia organizowane są w całej Europie. Jedna z najpopularniejszych legend związanych z Mikołajem spisana została w pierwszej połowie IX wieku w Konstantynopolu przez archimandrytę Michała. Opowiada ona o chciwym i bogatym sąsiedzie, który drwił z Mikołaja i jego pobożności. Bóg ukarał więc sąsiada stratą majątku, a ten żeby utrzymać rodzinę musiał wydać za mąż trzy córki. Nikt nie chciał ich jednak poślubić bez posagu, dlatego chciwiec był zmuszony je sprzedać. Mikołaj postanowił pomóc niewdzięcznemu sąsiadowi i trzykrotnie, pod osłoną nocy, wrzucał przez okno pieniądze przeznaczone na posag dla każdej z dziewczyn. Sąsiad zapragnął dowiedzieć się skąd biorą się tajemnicze pieniądze i za trzecim razem „przyłapał" Mikołaja. Wtedy zawstydzony mężczyzna postanowił nawrócić się i żyć zgodnie z przykazaniami. Ta historia zapoczątkowała zwyczaj obdarowywania innych prezentami. Rozpowszechniły ją w XII wieku we Francji zakonnice, które w wigilię święta Mikołaja zostawiały wieczorem pod drzwiami prezenty (głównie pomarańcze i orzechy) dzieciom z biednych rodzin.
Św. Mikołaj, biskup Miry, ze względu na oddawanie majątku biednym został pierwowzorem postaci rozdającej prezenty dzieciom. Wraz z upływem lat postać biskupa nieco się zmieniła, został on puszystym, starszym panem z długą, białą brodą. Tak w 1932 roku wykreował go Fred Mizen na potrzeby kampanii reklamowej Coca-Coli. Nowy image przyjął się na całym świecie, także we Francji, jednak przy okazji La fête de Saint-Nicolas jak nigdzie indziej podkreśla się jego religijne korzenie.
Pere Fouettard – mroczny pomocnik
Saint-Nicolas i Pere Noël to pozytywne postacie, w przeciwieństwie do ubranego na ciemno, noszącego kaptur Pere Fouettard. Jest on przestrogą dla niegrzecznych dzieci, których każe rózgą. To jednak nic w porównaniu ze związaną z nim legendą, rodem z baśni braci Grimm.
Mówi ona o tym, że w Lotaryngii, pomiędzy Nancy i Metz, troje dzieci zgubiło się podczas zbierania resztki plonów z pól. Nie mogąc odnaleźć drogi powrotnej, błądząc w mroku zauważyli światło i dom. Udali się do niego, gdzie powitał ich rzeźnik Peter Lenoir i obiecał schronienie. Gdy dzieci przyjęły pomoc i weszły do środka, rzeźnik poćwiartował je, włożył do beczki i przyrządził z nich peklowane mięso. Siedem lat później obok domu na osiołku przejeżdżał Saint Nicolas, który postanowił zapukać do domu i poprosić o posiłek. Spróbował kilku dań, jednak żadne mu nie smakowało, wskazał więc na peklowane mięso. W tym momencie historia kończy się happy endem - wystraszony bandyta próbował uciekać, a biskup Mikołaj odczarował dzieci, które zbudziły się z długiego snu. Rzeźnik za karę został złym pomocnikiem, który ma przestrzegać przed psoceniem. Znany jest we Francji jako Pere Fouettard.
Saint-Nicolas we Francji
Mikołajki we Francji obchodzone są przede wszystkim na północy i wschodzie kraju, m. in. w Alzacji, Île de France, Lotaryngii, Franche-Comté, Nord-Pas-de-Calais. To co jest charakterystyczne dla tych regionów, to m. in. towarzysze św. Mikołaja. Pierwszy to osiołek, na którym porusza się święty, drugim jest wspomniany Pere Fouettard.
Wieczorem 5 grudnia francuskie dzieci wieszają duże skarpety przy kominku, które służą jako miejsce na prezenty. W zamian za dobroć Mikołaja zostawiają mu kieliszek wina na rozgrzewkę, a dla osiołka marchewkę lub siano. Rano zazwyczaj kieliszek jest pusty, a to oznacza, że staruszek skorzystał z gościny i zostawił prezenty.
Lotaryngia to wyjątkowe miejsce dla biskupa Mikołaja. Saint Nicolas jest patronem tego regionu od 1477 roku. Gdy Lotaryngia była okupowana przez Burgundię, książę Rene II Lotaryński poprosił o wsparcie świętego. Po zwycięstwie w bitwie pod Nancy Saint Nicolas został patronem Lotaryngii. Do lat 60. XX wieku Mikołajki miały w tym regionie większe znaczenie dla dzieci niż Boże Narodzenie, do dziś w niektórych rodzinach tradycja wręczania prezentów odbywa się przede wszystkim 6 grudnia. Przy okazji święta w tym regionie wypieka się na śniadanie bułeczki maślane w kształcie Mikołaja nazywane Le Mannele.
We wszystkich miastach Lotaryngii, jak Metz, Nancy, Épinal, Saint-Dié , Bar-le-Duc i Verdun oraz nawet w najskromniejszych gminach, w pierwszą sobotę lub niedzielę grudnia odbywa się tradycyjna parada św. Mikołaja, któremu często towarzyszy Pere Fouettard. Mikołaj przemieszcza się na osiołku wśród tłumu ludzi, puka od drzwi do drzwi, by odwiedzić dzieci. Jeśli La fête de Saint-Nicolas przypada w tygodniu, święty i jego pomocnik wizytują również szkoły, gdzie rozdają najmłodszym smakołyki. W niemieckojęzycznej Lotaryngii, gdzie Saint-Nicolas znany jest jako Nikloos lub Nigloos, odwiedza domy wieczorem 5 grudnia. Oprócz parad ze św. Mikołajem w większych miastach jak Metz czy Nancy odbywa się wiele innych wydarzeń, np. spektakularne pokazy fajerwerków, targi bożonarodzeniowe.
W Saint-Nicolas-de-Port, gdzie znajduje się jedna z relikwii św. Mikołaja, święty przejeżdża przez miasto na specjalnym rydwanie, a spod bazyliki Saint-Nicolas-de-Port rozpoczyna się wielka procesja ze świecami, nazywana Sire de Réchicourt. Obecny jest również ojciec Fouettard i troje małych dzieci.
W Paryżu, z inicjatywy Mathiasa Luciena Rapeauda, cukiernika Sébastien Gaudarda i Stowarzyszenia des Lorrains de Paris, uroczystości związane z osobą św. Mikołaja organizowane są od 2015 roku na słynnej Rue des Martyrs. Mikołaj w obecności innych świętych i swojego osła idzie ulicą rozdając słodycze dzieciom.