Święta Bożego Narodzenia we Włoszech są z pewnych względów wyjątkowe. Wystarczy wspomnieć, że we wigilię w Bazylice Świętego Piotra papież odprawia najsłynniejszą pasterkę na świecie.
Włoskie święta to mieszanka rytuałów wczesnochrześcijańskich na terenie Italii oraz pogańskich, głównie z Niemiec. Wiele zwyczajów jest podobnych do tych w Polsce, choć łatwo dostrzec różnicę - choćby w świątecznym menu czy olbrzymiej popularności szopek bożonarodzeniowych. Podobnie jak w naszym kraju, święta to czas spotkań rodzinnych, przy stole uginającym się pod ciężarem różnorodnych potraw. We Włoszech jest nawet takie powiedzenie: „spędzaj Boże Narodzenie z rodziną a Wielkanoc z kim chcesz”.
Przygotowania W Italii przygotowania do Wigilii Bożego Narodzenia (po włosku Vigilia di Natale) rozpoczynają się 8 grudnia, czyli w
święto Niepokalanego Poczęcia. Jest to dzień wolny od pracy, Włosi ubierają wtedy choinki, pojawiają się one zarówno w domach jak i na miejskich placach czy przy ratuszach. Od tej pory w galeriach handlowych można spotkać już św. Mikołaja, a ulice zdobi kolorowe oświetlenie. W kościołach i teatrach organizowane są przedstawienia świąteczne oraz koncerty, nierzadko z udziałem pierwszoplanowych artystów. Na ulicach Rzymu pasterze z gór Abruzzi grają na dudach, a na jarmarku bożonarodzeniowym na Piazza Navona można kupić finezyjne ozdoby i wiele innych świątecznych produktów. Taka atmosfera panuje w całym kraju, również w Neapolu na Via San Gregorio Armeno, gdzie na starówce tłumy ludzi kupują figurki do tradycyjnej szopki bożonarodzeniowej czy w Mediolanie, Turynie, Genui, Bolonii.
Im bliżej świąt, tym częściej Włosi składają sobie życzenia. „Buon Natale” lub „Buone Feste" oznacza dobrych, udanych świąt, można też spotkać się z pozdrowieniem „Auguri", czyli „bądźcie szczęśliwi".
Choinka
Gdy do Italii przywędrował z Niemiec zwyczaj ozdabiania choinek, niektórzy byli do niego nastawieni sceptycznie. Dzisiaj jednak trudno wyobrazić sobie bez niej gwiazdkę w kraju na Półwyspie Apenińskim. Pierwsza świąteczna choinka pojawiła się we Włoszech z inicjatywy królowej Małgorzaty Sabaudzkiej (Margherita di Savoia). Królowa, uwielbiana przez naród za swoją dobroć i otwartość postawiła choinkę w Pałacu Kwirynalskim w 1898 roku. Z czasem Włosi zaczęli naśladować kobietę, ale człowiekiem, który na dobre spopularyzował choinkę był papież Jan Paweł II. W 1982 roku przed Bazyliką św. Piotra w Watykanie postawiono pierwsze drzewko. Już w następnym roku zapoczątkowano zwyczaj, że każdy świerk dla Watykanu jest podarunkiem od innego regionu kraju.
Co roku w miejscowości Gubbio można podziwiać największą choinkę na świecie. W 1991 roku właśnie w tej kategorii została wpisana do Księgi Rekordów Guinessa. Drzewo ma ponad 650 metrów wysokości i rozświetla ponad 800 lampkami górę Ingino, u stóp której położone jest Gubbio.
Kolacja wigilijna Kolację wigilijną Włosi spożywają przy choince, ale brak w tym przypadku tradycyjnych dań, znanych z Polski. Jada się potrawy postne, głównie smażone lub duszone warzywa, makarony oraz ryby. Kolacja wigilijna nazywana jest zresztą Ucztą Siedmiu Ryb, co nawiązuje do liczby sakramentów. Włoskie gospodynie przygotowują w związku z tym przynajmniej siedem potraw opartych na rybach i owocach morza, np. dania z węgorza czy solonego dorsza. Nie ma zwyczaju łamania się opłatkiem, składa się tradycyjne życzenia. Częstym zwyczajem we wigilię jest gra w karty lub tombolę.
Pasterka We wigilię wiele osób udaje się do kościoła na pasterkę, to zresztą we Włoszech odbywa się najsłynniejsza z nich. Odprawiana jest ona przez papieża i kardynałów w bazylice watykańskiej. Wcześniej odsłaniana jest tam ogromna szopka i choinka, zwyczaj ten wprowadził papież Jan Paweł II w 1982 roku. Pasterka jest transmitowana do wielu krajów, choćby do Polski, a słowa kazania cytują nazajutrz wszystkie media W wypełnionej po brzegi świątyni są zarówno duchowni, politycy jak i wielu pielgrzymów. Po mszy papież zwraca się do wiernych zgromadzonych na placu św. Piotra.
W południowych Włoszech, w regionie Molise (głównie w mieście Agnone) obchodzony jest Ndocciata - starożytny świąteczny festiwal. Wieczorem 24 grudnia ma miejsce parada, której głównym elementem są pochodnie (ndocce) wykonane ze srebrnych jodłowych palików. Te największe mają nawet do 4 metrów.