W odróżnieniu od chrześcijan zachodnich obchodzących wigilię Narodzenia Chrystusa 24 grudnia, kościoły prawosławne świętują 6 stycznia. To z powodu obowiązującego u nich kalendarza juliańskiego, który jest opóźniony według gregoriańskiego o 13 dni. Kościół prawosławny nie przyjął reformy kalendarza wprowadzonej przez papieża Grzegorza XIII w 1582 roku.
Wyznawcy obrządku bizantyjskiego z Warszawy, Wrocławia i z niektórych zachodnich regionów Polski świętują w tym samym dniu co katolicy. Prawosławni z południowo-wschodnich regionów Polski obchodzą natomiast wigilię Narodzenia Chrystusa 7 stycznia.
Członkowie Kościoła wschodniego w pewnym sensie obchodzą więc gwiazdkę dwukrotnie. Świąteczny nastrój na pewno w pewnym stopniu im się udziela, skoro znajomi z pracy czy krewni robią świąteczne zakupy, na ulicach widnieją efektowne dekoracje i przystrojone choinki a wszędzie słychać kolędy. Zgodnie jednak ze swoją wiarą podczas katolickiej wigilii, powinno się pościć.
Post Filipowy
Boże Narodzenie tworzy listę 12 tzw. „wielkich świąt" w Kościele prawosławnym i jednym z czterech, które poprzedza post, nazywany Filipowym. W starym stylu trwa od 14 listopada (czyli według kalendarza juliańskiego) w nowym 27 listopada (zgodnie z kalendarzem gregoriańskim) (dzień św. Filipa Apostoła). 40 dniowy post ma uświęcić ostatnie dni roku sakramentem odnowienia duchowej jedności z Bogiem i przygotować do wigilii święta Narodzenia Chrystusa.
W porównaniu do chrześcijan zachodnich post obejmuje również spożywanie ryb, dotyczy to jednak tylko trzech dni: poniedziałku, środy i piątku. Po święcie swiatitiela Mikołaja (19 grudnia) rybę można spożywać tylko w soboty i niedziele, od 2 do 6 stycznia trzeba pościć w pełnej surowości. Jeszcze w dniu, w którym prawosławni zjedzą kolację wigilijną, wiele osób powstrzymuje się przed jedzeniem, a nawet piciem napojów.
Wigilia – prosfora, kutia i nocne czuwanie
Wigilia święta Narodzenia Chrystusa, czyli soczelnik lub nawieczerie, ma miejsce po nabożeństwie. Wtedy też przychodzi pora na pierwszy tego dnia posiłek i długo wyczekiwane zakończenie postu. Prawosławni zamiast opłatkiem dzielą się małym chlebem nazywanym prosforą. Wierni biorą go z cerkwi, chleb ten jest używany w Kościele wschodnim do konsekracji i komunii. Dawniej symbolizował on wszystkie dary przynoszone przez wiernych na nabożeństwa. Życzenia, czyli katolickie „wesołych świąt” to „Christos rożdajetsia - sławitie jeho" - „Chrystus się rodzi - wychwalajcie Go”.
W wigilijnym menu tradycyjnie widnieje 12 postnych potraw, wśród nich ryby (np. karp w galarecie, śledzie), kapusta z grzybami, pierogi, barszcz z uszkami, kisełycia (kisiel z owsa), szczułok (kompot z suszonych owoców) czy kutia. Ta ostatnia to tradycyjna potrawa kuchni wschodniej i dawnej polskiej kuchni kresowej. Przyrządza się ją z pszenicy, ziaren maku, słodu, miodu, bakalii, rodzynek i orzechów. Na stole powinny znaleźć się też chleb, miód i czosnek. Każda potrawa jest symbolem, np. czosnek to zdrowie, kutia to bogactwo, pierogi z makiem symbolizują szczęście, a barszcz to dobrobyt. Według tradycji powinno się spróbować wszystkich dań, bo w przeciwnym razie w przyszłym roku zabraknie nam szczęścia przypisywanego do danej potrawy. Tak samo wyznawcy obrządku prawosławnego unikają w wigilię święta Narodzenia Chrystusa kłótni czy wydawania pieniędzy, bo tak będzie przez następne 12 miesięcy. Po wieczerzy śpiewane są kolędy, w wielu domach kładzie się prezenty pod choinką.
Na prawosławnej wigilii, podobnie jak u katolików, nie może zabraknąć dodatkowego nakrycia dla niespodziewanego gościa oraz sianka pod obrusem. Jeśli chodzi o potrzebujących, to w miastach gdzie występują największe skupiska wyznawców prawosławia, czyli np. w Białymstoku czy Wrocławiu, w jadłodajniach można przyjść na darmową wigilię.
Wieczerzę wigilijną spędza się w gronie rodzinnym, najlepiej jak największym. To odniesienie do Groty Betlejemskiej, w której wokół Jezusa, Maryi i Józefa zgromadzili się mędrcy i zwykli pastuszkowie. Po soczelniku wierni udają się do cerkwi na swoją pasterkę, czyli nocne czuwanie. Tak jak u chrześcijan z zachodu, rozpoczyna się o północy, ale zamiast żłobka na środku świątyni wystawiona jest ikona Bożego Narodzenia przed którą wierni oddają pokłony. Obok niej widnieją przystrojone choinki.
W wielu miejscach kultywowana jest tradycja kolędowania. Zamiast szopki kolędnicy niosą jednak ogromną, ręcznie zrobioną gwiazdę.
Polska a prawosławie
W naszym kraju przeważają katolicy, ale wielu Polaków pamięta o tym by złożyć wyznawcom prawosławnego obrządku życzenia świąteczne. Łącznie z prezydentem, premierem oraz przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. Warto też zauważyć, że liczba świętujących soczelnik wzrasta, choćby m. in. poprzez napływ imigrantów z Ukrainy. Największe skupiska prawosławnych są na wschodzie, na Podlasiu i Suwalszczyźnie. Hierarchowie Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego szacują liczbę wiernych na ok. 600 tysięcy, w około 250 parafiach.
Zgoda na wykorzystanie Twoich danych osobowych w celach
Spersonalizowane reklamy i treści, pomiar reklam i treści, opinie odbiorców, rozwój produktu
Przechowywanie informacji na urządzeniu lub dostęp do nich
Twoje dane osobowe będą przetwarzane, a informacje z Twojego urządzenia (pliki cookie, unikalne identyfikatory itp.) mogą być wyświetlane i zapisywane przez zewnętrznych dostawców lub im udostępniane. Mogą też być wykorzystywane przez tę witrynę. Niektórzy dostawcy mogą przetwarzać Twoje dane osobowe na podstawie uzasadnionego interesu. Możesz się na to nie zgodzić, zmieniając opcje poniżej. Link umożliwiający wycofanie zgody znajdziesz u dołu tej strony