Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy został utworzony w 1991 roku z inicjatywy Stowarzyszenia Reporterzy bez Granic. Święto bezpośrednio odnosi się do ogłoszonego w 1993 roku
Światowego Dnia Wolności Prasy obchodzonego 3 maja. Konferencja Generalna UNESCO w 1991 roku rezolucją „Promowanie wolności prasy na świecie” uznała wolność i niezależność prasy za elementarne czynniki funkcjonowania każdego demokratycznego społeczeństwa.
Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy odnosi się do 10. artykułu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Według niej: „Każdy ma prawo do wolności wyrażania opinii. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe”.
Corocznie Stowarzyszenie Reporterzy bez Granic publikuje międzynarodowy ranking wolności prasy. Przy jego tworzeniu pod uwagę brane są wyniki ankiety adresowanej do specjalistów z różnych krajów. Zawiera ona pytania dotyczące pluralizmu politycznego, stopnia niezależności mediów, jakości ram legislacyjnych czy poziomu infrastruktury wspierającej tworzenie informacji w danym państwie. Ranking aktualizowany jest co rok.
Stowarzyszenie Reporterów bez Granic należy do Międzynarodowej Giełdy Wolności Wypowiedzi, wirtualnej sieci organizacji pozarządowych, która opiera swoją działalność na monitorowaniu oraz kontrolowaniu wszelkich naruszeń wolności wypowiedzi. Stowarzyszenie Reporterów bez Granic w 2013 roku zostało laureatem pierwszej edycji Nagrody Wolności Słowa Międzynarodowego Stowarzyszenia Press Clubów (IAPC Freedom of Speech Award). Organizacja została wyróżniona za wieloletnie wspieranie pracy dziennikarskiej oraz prowadzonej walki z cenzurą prasy. Nagroda Wolności Słowa przyznawana jest osobie bądź organizacji za szczególną działalność w ochronę wolności słowa. Międzynarodowe Stowarzyszenie Press Clubów (IAPC) zrzesza stowarzyszenia dziennikarskie z ponad 20 państw Europy, Ameryki Północnej, Bliskiego i Dalekiego Wschodu, Azji i Australii. Głównym celem organizacji jest ochrona swobodnego dostępu do informacji oraz wspieranie działań na rzecz wolności słowa w aspekcie globalnym.