Według wybitnego historyka literatury i kultury polskiej Aleksandra Brücknera nazwa odnosi się do „tyki”, które w tym czasie sporządzali gospodarze. Inna wersja wskazuje na słowo „stykać się”, nawiązujące do tego, że styczeń to przełom nowego i starego roku. Styczeń być może pochodzi od słowa „stygnąć”, ze względu na panujące wówczas siarczyste mrozy. Taka etymologia występuje w języku białoruskim. W języku staropolskim styczeń nazywano również „tyczniem”, „godnikiem” (w sensie miesiąc Godów) „ledniem” (od lodu).
W większości państw europejskich nazwa ma swoje źródło w łacińskim wyrazie „ianua”, czyli „drzwi”. Drzwi symbolizują przejście w nowy rok i nowy początek. W mitologii rzymskiej styczeń poświęcony był Janusowi. To potężne bóstwo, jedno z najważniejszych w starożytnym Rzymie. Był bogiem wszelkich początków oraz opiekunem drzwi, bram, przejść i mostów. Głównym jego świętem był pierwszy dzień roku, kiedy Rzymianie składali sobie życzenia, drobne podarki oraz powoływali urzędników. Warto dodać, że Janus nie miał swojego odpowiednika w mitologii greckiej czy nordyckiej, stąd etymologia łacińska bezpośrednio przyjęła się w wielu krajach m.in.: Francja „janvier”, Hiszpania „enero”, Niemcy „Januar”, Portugalia „janeiro”, Szwecja „januari”, Włochy „gennaio”, Wielka Brytania i kraje angielskojęzyczne „January” czy Grecja, gdzie styczeń to „iανουάριος” („ianouários”).
Polska nazwa pierwszego miesiąca, która nie pochodzi od boga Janusa, to niejedyny wyjątek. W języku czeskim styczeń nazywa się „leden”, czyli „lód". W chorwackim nazwa „siječanj” najprawdopodobniej pochodzi od słowa „cut", co miałoby mieć związek z wycinką drzew na drewno opałowe lub oczyszczaniem działek ze starych pni, by na wiosnę zasiać nowe drzewa. Turecka nazwa miesiąca „ocak" to w wolnym tłumaczeniu „miejsce gdzie płonie ogień”, np. „kominek". W języku litewskim styczeń to „sausis“ od słowa „suchy", ponieważ na Litwie w tym miesiącu dominuje suchy śnieg. W języku fińskim „tammikuu” dosłownie oznacza „miesiąc dębu". Jest to nawiązanie do tego, że drewno pozyskane w styczniu jest szczególnie mocne. Słowo „tammi” dawniej oznaczało również „oś" lub „rdzeń", więc fiński styczeń bywa też określany jako „miesiąc rdzenia zimy". We współczesnym języku chińskim i japońskim miesiące kalendarza gregoriańskiego są po prostu oznaczone liczbami, zgodnie z tym styczeń to numer jeden. W starożytnym japońskim kalendarzu księżycowym styczeń nosił nazwę „mutsuki”, co można przetłumaczyć jako „miesiąc uczucia”.
1 styczeń to najhuczniejszy dzień w wielu miejscach na świecie. Ludzie świętują nadejście nowego roku, tańczą, puszczają fajerwerki i piją szampana. Tradycja witania Nowego Roku narodziła się w 1000 roku. Wierzono, że właśnie wtedy smok Lewiatan, uwięziony w lochach Watykanu, zabije ludzkość. Przed północą wielu wiernych modliło się w oczekiwaniu na bestię. Lewiatan jednak nie pojawił się, a szczęśliwa ludność świętowała ocalenie do białego rana. Dzisiejsze nazwy zabaw i balów odbywających się na przełomie grudnia i stycznia pochodzą od imienia papieża Sylwestra, który był wtedy zwierzchnikiem Kościoła.
Styczeń jest pierwszym miesiącem w kalendarzu juliańskim i gregoriańskim, ale w pierwotnym kalendarzu rzymskim był nim marzec. Dopiero około 713 roku p.n.e. król Numa Pompiliusz dodał styczeń i luty.
Jest miesiącem zimowym na półkuli północnej, a letnim na południowej. W przypadku północy to średnio najzimniejszy okres i drugi miesiąc zimy, na południu to z kolei najcieplejszy okres i drugi miesiąc lata.
Kamieniem symbolem dla stycznia jest granat, który reprezentuje stałość. Szczęśliwym kwiatem jest natomiast goździk lub przebiśnieg. Znaki zodiaku obowiązujące w styczniu to Koziorożec i Wodnik.
Zgoda na wykorzystanie Twoich danych osobowych w celach
Spersonalizowane reklamy i treści, pomiar reklam i treści, opinie odbiorców, rozwój produktu
Przechowywanie informacji na urządzeniu lub dostęp do nich
Twoje dane osobowe będą przetwarzane, a informacje z Twojego urządzenia (pliki cookie, unikalne identyfikatory itp.) mogą być wyświetlane i zapisywane przez zewnętrznych dostawców lub im udostępniane. Mogą też być wykorzystywane przez tę witrynę. Niektórzy dostawcy mogą przetwarzać Twoje dane osobowe na podstawie uzasadnionego interesu. Możesz się na to nie zgodzić, zmieniając opcje poniżej. Link umożliwiający wycofanie zgody znajdziesz u dołu tej strony